Str 193

wody i tworzenie się fali powodziowej. Powodzie opadowe zwykle występują na terenach podgórskich, chociaż mogą niekiedy stanowić również zagrożenie dla obszarów nizinnych.

Powodzie sztormowe są spowodowane silnymi wiatrami wiejącymi od morza w kierunku lądu. Wiatry tc powodują piętrzenie się wody w ujściach rzek, uniemożliwiając odpływ wody do morza. Dopływająca woda wskutek niemożności odpływu powoduje zalanie terenów przybrzeżnych (np. powódź na Żuławach w styczniu 1983 r.).

Aby scharakteryzować wezbranie, określa się następujące jego parametry: kulminację, elewację (amplitudę), czas trwania i prędkość przemieszczania się fali oraz objętość fali.

Kulminacja jest to stan maksymalny podczas wezbrania w danym przekroju: jego wartość jest podawana w roczniku hydrologicznym, często z czasem (godziną) wystąpienia.

Elewacją fali określa się jako różnicę między kulminacją a podstawą fali, czyli stanem, od którego obserwuje się gwałtowny przybór wody. Elewacja fali jest zwykle większa na rzekach górskich. Z biegiem rzeki ta sama fala powodziowa ulega zwykle spłaszczeniu, a więc jej elewacja maleje. Nałożenie się w czasie fal powodziowych dopływów i rzeki głównej może jednak spowodować wzrost elewacji fali.

Czas trwania fali jest to okres między początkiem a końcem wezbrania. Składa się on z czasu przyboru (koncentracji), tj. czasu od początku wystąpienia fali aż do osiągnięcia przez nią kulminacji, oraz czasu opadania fali. Czas trwania fali w przypadku rzek górskich jest stosunkowo krótki, natomiast rzeki nizinne są wezbrane przez długi czas.

Prądkość przemieszczania sią fali powodziowej jest określana na podstawie czasu przejścia kulminacji w kolejnych przekrojach danej rzeki. Prędkość ta na Wiśle środkowej wynosi kilka km/godz., na rzekach górskich jest znacznie większa.

14.2. OCHRONA PRZECIWPOWODZIOWA

Powodzie w Polsce występują średnio co trzy lata. Powodują znaczne straty gospodarcze i społeczne; zwłaszcza przerwania wałów przeciwpowodziowych mogą być bardzo groźne w skutkach (np. w Pułtusku w 1979 r., w Płocku-Radziwiu w 1982 r.). Katastrofalna powódź, która wystąpiła w lipcu 1997 r. w dorzeczu górnej Odry i również w dorzeczu Wisły (chociaż o rozmiarach nieco mniejszych) spowodowana była wyjątkowo wysokimi opadami deszczu. Opady przekraczające 200 mm wystąpiły na obszarze Sudetów i Karkonoszy oraz w dorzeczu górnej Wisły. Straty materialne i moralne są ogromne, zwłaszcza że powódź pochłonęła 55 istnień ludzkich. Powódź jest często zjawiskiem nieuniknionym, należy jednak odpowiednimi sposobami minimalizować jej skutki.

193