Widzimy również jak działa przy tworzeniu się pary ludzkiej, granica między Europą:
protestancką na Północy- gwałtownie zerwała z nadmiernym rozrostem prawnym więzi rodzinnych. Doprowadzono tam do pewnej waloryzacji seksu, przestano uznawać wyższość celibatu Północ skłania się ku egzogamii. katolicką na Południu- jest endogamiczna. Kościół coraz silniej utwierdza swoją wszechmoc w życiu pary małżeńskiej. wydaje na nie zezwolenia- początkowo wydawali je biskupi, potem papież. Trzeba było przedstawić motywy, które spisywał proboszcz. W uzasadnieniu tym słowo miłość nie pada przed 1780r. Mowa jest o przyjaźni, znajomości od lat dziecinnych, trudność w samotnym prowadzeniu życia.
Małżeństwo jest sprawą poważną, zasadniczą. Rola obu płci jest wyraźnie zróżnicowana, zmienia się zależnie od środowiska: w jednym kobieta czuwa nad gospodarką domową, gdzie indziej utrzymuje stosimki ze światem zewnętrznym. Małżeństwo jest spółką ekonomiczną założoną po to, aby żyć mniej nędznie.
Nie ma już patriarchatu czy matriarchatu; związek równych na dobre i na złe. Rodzina opiera się teraz na parze małżeńskiej. Przewiduje długi okres narzeczeństwą w praktyce społecznej zlaicyzowane zaręczyny stały się umową.
Religijna moralność wieku XVD. w postaci neoaugustynizmu . jest religijną moralnością czystości: czystość zamiast miłości. Następują nowe interwencje w sprawy małżeństwa, odżywa dziwny pomysł zarzucony w XVI w., aby maj. miesiąc miłosnego popędu, poświęcić czystej miłości Marii, powracając dokatharsis w formie wstrzemięźliwości.
Epoka Oświecenia jest tą epoką, która zwyciężyła ze śmiercią. Ogólna alfabetyzacja jest opłacalna tylko wtedy, gdy ismieje nadzieja na długie życie.. Wielki głód. który zabija, zanika prawie zupełiue na zach. od Niemna dzięki trochę szybszemu przemieszczaniu się żywności i ludzi. Ważny jest też wzrost poziomu lugieny.
Europa zna za P. Aries’em. 4 style umieraiua. Pierwszy etap to śmierć w milczeniu, starotestamentowa śmierć wczesnego średniowiecza, śmierć z twarzą zwróconą do ściany, plecami do żywych, oko w oko z Bogiem. Drugi etap, śmierć publiczna, już barokowa, z drugiego średniowiecza, w wieku XVII. Jako decydujący moment życia społecznego, śmierć- widowisko ku zbudowaniu ty, którzy pozostają Etap trzeci- krąg się zacieśnią umiera się świadomie, ale w ramach społecznych zredukowanych do koła rodzinnego. Etap czwarty- śmierć bardziej tajona, ukrywana przed umierającym, potem także przed żywymi, przez redukowanie żałoby, co jest ostatnim już ustępstwem.
Śmierć barokowa- uważano za rzecz normalną że człowiek wiedział, iż wkrótce umrze, bo zdołał się zorientować, albo mu to uświadamiano. Rzadko więc była nagła. Nagłej śmierci się lękano, nie zostawiała czasu na skruchę i pozbawiała człowieka jego umierania. Każdy tyle razy widział, jak ludzie umierają, że bez większego trudu powtarzał słowa i gesty, toteż w chwili śmierci i on je sobie przypominał. Te proste czyiuiości w ostatniej godzinie przynosiły ulgę obecnym i umierającemu
Proces ten wybucha w XVIIIw.; rozpoczął się już w XV i w początkach XVIw. Alfabetyzacja wymagała najpierw ujednolicetua języka i następnie ujednolicenie to przyspieszą To. co w XVIw. Stworzyła inicjatywa osób prywamych. to w system ujęły wielkie państwa Oświecenia. Ludwik XIV w roku 1698 przewiduje dla ogromnej Francji powszecłuią szkołę elementarną.
2