sztuka0005

198 Andre Ma!rciu.\

czterech wieków odgrywało wielką rolę w relacji pomiędzy miłośnikiem i dziełem sztuki: uczucie posiadania. Nie posiadamy dzieł, których reprodukcje podziwiamy (niemal wszystkie znaj-~d0jąl>7ę”w muzeach) i wiemy, że nie będziemy ich nigdy posiadać, że nie będziemy nigdy posiadać nawet im podobnych. Są Qj*sze, ponieważ jesteśmy artystami, jak posągi średniowiecznych świętych należały do wiernego ludu, bo był to lud chrześcijański (ale te średniowieczne posągi były posągami świętych, a nasze posągi są tylko posągami). Obojętność na posiadanie, która nadaje dziełu sztuki charakter przedmiotu sztuki, wyczula nas bardziej niż wielbicieli przedmiotów sztuki w obecności twórczego akcentu, akcentu, który fotografia odsłania w dziełach pomniejszych, dziełach małych rozmiarów podobnie jak w arcydziełach. Świat fotografii jest jedynie sługą świata oryginałów, jednakże mniej ujmującym łub mniej wzruszającym, a znacznie bardziej intelektualnym. Zdaje .się on odsłaniać, w sensie, jaki ma to słowo w fotografii, ąkt twórczy - uczynić wpierw z historii sztuki następstwo aktów twórczych.

Ale ten zintelektualizowany świat posiada swoje własne źródła emocji, ponieważ żadna z jego plansz nie wyczerpuje dzieła, które ona przedstawia. Aby zinterpretować dzieło, muszą one zrównoważyć głębię, którą nie dysponują¹ - nadają mu tym samym życie o wiele bardziej intensywne niż np. odlew. Dotyczy to zwłaszcza zamarłych w miejscu posągów - fotografia sugeruje grotę, katedrę, górę. Zastępując salę muzealną albumem wnosi ona nieco kłopotliwy(liryzirą który rodzi się ze zbliżenia dzieł odseparowanych częścią-ziemi, kiedy podsuwa nam na myśl fragment lasu, pustyni lub gór - i który rodzi się z tego, co nasuwa na myśl kąt, odległość, pora dnia wybrana przez fotografa. Świt i zmierzch czynią ze Sfinksa aktora, który odgrywa jego rolę.

Podobnie jak lektura dramatów na marginesach ich reprezentacji, jak słuchanie płyt na marginesach koncertów (ale leż jak lektura dramatów, których przedstawienia nigdy nie zobaczymy, jak słuchanie z płyt muzyki, której nigdy nie usłyszymy na koncercie), na marginesie muzeum pojawia się najszersza artystyczna dziedzina, jaką znał człowiek, pierwsze dziedzictwo całej historii - wliczywszy w to historię lekceważoną.

Dziedzictwo to zostało w ostatnich latach powiększone dzięki retrospektywom, wystawom, efemerycznym i olśniewającym krewniaczkom Muzeum Wyobraźni (Paryż w latach 1958-1964: Poussin, Delacroi*, Iran, Indie, Meksyk, Japonia, Czad, sztuka koptyjska). I nawet w swoich ograniczeniach (gipsowe modele i kopie): sekcja fresków Zabytków francuskich ujawniła barwę fresków romańskich w 1937 roku - kiedy Braque i Picasso mieli prawie po sześćdziesiąt lat... Owe muzea zbliżają również rozproszone dzieła. Mają bardzo szeroki wybór, bowiem nie są zmuszone do wystawiania oryginałów, które kopiują. Są one mistrzami porównywania tych dzieł. Oddziałują ze znacznie większą siłą niż album, ale nic mają w sobie wirusa oddzielają- _t cego dzieła na korzyść stylu. Ów wirus kryje się w redukcji dzieł do formatu książki, w bliskości i następstwie ilustracji, które ożywiają styl podobnie jak przyspieszenie taśmy filmowej ożywia roślinę. Muzea te, podobnie jak wystawy, szybko odnajdują^ swój wyraz fotograficzny.

~ 'A miasta sztuki stały się nowymi miastami pielgrzymek.

Podobnie jak ilustracje albumu, który zatrzymuje ruch, dzieła z wystaw utraciły swoją funkcję, począwszy od złotych nakryć, na których nie jada już żaden król, aż do bogów, do których nie modli się już żaden kapłan. Czy dotyczy to także muzeów? Ale muzeum rzadko zna ciągłos'ć..historyczną ekspozycji, w której wystawiane są dzieła dwudziestu narodów, albumu czy całości Muzeum Wyobraźni; żadne muzeum nie pokazuje nam rozległego ciągu dzieł, uczestniczących przecież w życiu zawartym w nich przez dziedzictwo, a przecież duch sztuki kieruje wpływem iluminacji na witraż, witrażu na fresk, fresku na obraz. Styl

1

Jest to niemożliwość rozwiązania problemu natury, która -■ az do tej chwili - zakazywała Muzeum Wyobraźni zawłaszczyć architekturę. Zewnętrze zabytków staje się za małe: reprodukcja narzuca im hierarchię, której nie oprą się ani posągi, ani wielkie obrazy. Jeśli chodzi o wnętrze katedr, świątyń, a nawet pałaców, to fotografia (z wyjątkiem kilku przypadków, jak np. edycja wydawnictwa Zodiaąue poświęcona romańskim katedrom), która od dawna wyraża płaskorzeźbę, nic doszła jeszcze do tego, aby wyrazić głębię - film czasami może ją zasugerować.