sztuka0003

194 Andre Malraux

Wreszcie, powiększenie niektórych sztuk pomniejszych, od dawna już badanych jako takie, czyni zeń rywali sztuk głównych. Żadne wypalane naczynie greckie nie przemawia do nas w tym samym stopniu, co kaprys'na Kora, ale zdjęcia dużej ilości wypalanych naczyń, utrzymanych w surowym stylu, przemawiają do nas silniej niż niemal wszystkie współczesne im posągi. Bez wątpienia to materia odgrywa wielką rolę w stylu drobnych przedmiotów, a raczej w ich pisaniu; być może bardziej znacząca niż materia jest ich funkcja. Greckie figurynki, podobnie jak chińskie, pochodzą z grobowców. Ta sztuka pogrzebowa nie jest w ogóle sztuką żałobną; to właśnie tej sztuce zawdzięczamy przedstawienia życia rodzinnego, bardziej lu-dyczne w Grecji, bardziej kurtuazyjne w Chinach. Modelarz, podobnie jak rysownik, nabiera w stosunku do postaci pewnej swobody, czego nie mógłby uczynić tworząc postaci boskie.

Ta swoboda dokonuje się poprzez silnie zróżnicowane techniki. Wyroby z kości słoniowej ze Starożytnego Wschodu, jade-ity, przedmioty ze złota i brązu zajęły w Muzeum Wyobraźni miejsce inne niż nowsze Skarby. Najbardziej znane dzieło fenic-kie zrobione jest z kości słoniowej, jedno z najpiękniejszych dzieł kreteńskich jest ze złota: Waza z Vaphio. Zdjęcia przedmiotów z kości słoniowej, wyrobów sztuki złotniczej są niezbędne do wszelkich studiów nad chrześcijańskim wyrazem artystycznym. Nie znamy żadnej bizantyńskiej płaskorzeźby podobnej do Tryumfującego Cesarza z Treves, żadnej znaczącej rzeźby w kamieniu podobnej do tej z brązowych wrót od Werony do Nowogrodu. Powiększenia poruszają nas, nie tylko jeśli chodzi o kość słoniową, ale też całą chrześcijańską sztukę złotniczą, nawet gotycką - pada tu pewien dramatyczny akcent, nieco odmienny od monumentalnej rzeźby i od rzeźby w drewnie.

PojedynczeCżycief które wnosi do dzieła powiększenie, nabiera mocy w dialogu, a pozwala na to, a nawet przywołuje ów dialog, fotograficzne zbliżenie. Sztuka stepowa była rzeczą specjalistów, ale brązowe lub złote płytki przedstawione naprzeciw płaskorzeźby, w tym samym formacie, same stają się płaskorzeźbami, podobnie jak naczynia starożytnego Wschodu od Krety aż po Indus. Reprodukcja pokazuje ich styl służebny, który stanowił o ich podrzędności.

Reprodukcja dostarcza coraz więcej dzieł mniej marginalnych, a wielkość ich stylu czyni z nich dzieła równe dziełom' slawnym^Muzeum Wyobraźni objawia się w metopach z Seli-nonte, rywali z frontonów Partenonu. Upewnijmy się w przekonaniu, że rzeźba romańska wydawała się nam mniej bogata i mniej złożona, że nadawała kapitelom romańskim rozległości nadproży i akcentu tympanonów - tak samo, jak nadaje wyrobom z kości słoniowej wielkości płaskorzeźb.

Fragment jest mistrzem szkoły sztuk fikcyjnych. Czy Nike z Samotraki nie sugeruje'stylu greckiego”na’granicy prawdy? Rzeźba Khmerska zwielokrotniła zachwycające głowy na skonwencjonalizowanych ciałach; pojedyncze głowy Khmerskie są chlubą muzeum Guimet. Święty Jan Chrzciciel z przedsionka katedry w Reims obdarzony jest genialnym wyrazem odizolowanej twarzy. Fragment, uwypuklony przez sposób jego prezentacji i odpowiednio dobrane oświetlenie, pozwala na reprodukcję, która nie jest jednym z najskromniejszych mieszkańców Muzeum Wyobraźni. Zawdzięczamy mu albumy prymitywnych pejzaży zrobionych z miniatur i obrazków; malowidła na greckich wazach zaprezentowane jak freski; wykorzystanie, dziś już powszechne, ekspresywnego detalu w monografiach. Zawdzięczamy mu gotyk odseparowany od zbytku katedr, sztukę indyjską wystawioną na wybujałość jej świątyń, ale nic na ich atmosferę. Album izolujtt.jw celu przekształcenia poprzez powięk- ^ szenie, w celu odkrycia lub porówjiąnia czy też w celu objaśnię- I nią. Poprzez fragment fotograf instynktownie wprowadza dzieła na powrót do naszej uprzywilejowanej przestrzeni, tak na przykład dzieła z muzeum jadeitu prezentowano poprzez ich zwią-zek ze sztuką włoską.

Otóż niektóre monety, przedmioty, a nawet niektóre dzida stają się czymś' więcej, niż są, to właśnie temu „sprzyjają” zachwycające fotografie. Tak samo jak oddziaływanie na nas za pomocą licznych figur antycznych rodzi się z obecności okaleczenia w olśniewającej woli harmonii, tak i sfotografowane rzeźby czerpią wiele z ich oświetlenia, ze sposobu ich kadrowania, z wyizolowania ich detali - uzurpowany, ale szkodliwy moder-