P5 (2)

i strzał, ale także tarcz, masek, bębnów, ubioru, domów i innych fj elementów. Wskazuje na dyfuzje,nie tylko poszczególnych elementów kulturowych, ale całych kompleksów kulturowych, inaczej: kręgów -i kulturowych i Kult urkreise l. Po kilku latach jednak Frobenius wycofał \\ się ze swojego dyfuzjonistycznego stanowiska i pisał o swoich wczes-nych pracach: „Teraz muszę się przyznać, ze dzisiaj po części żałuję ; tych prac. Jeśli człowiek uzna po opublikowaniu jakiejś pracy, że \\ zawiera ona liczne błędy, to najlepiej jest. jeśli ma odwagę przyznać \\ się: pater. peccavK"'.

Idee Ratzla i Frobeniusa zostały podjęte i systematycznie wykorzystane przez dwóch wówczas asystentów berlińskiego Museum fur Yólkerkunde, Fritza Graebnera i Bernharda Ankermanna Odwołując !| się do bogatych zbiorów muzeum berlińskiego, wykazywali oni V\ w dw'óch odczytach na posiedzeniu Towarzystwa Antropologicznego w Berlinie⁸

kterystyczne kręei kulnmowe, w Afryce i Oceanii oraz próbowali zrekonstruować względną chronologię poszczególnych kręgów (stąd f charakterystyczny tytuł odczytów: Kuhurkreise und Kuhurschichten),    \

zakładając wspólnotę ich pochodzenia oraz migracje i kontakty jako przyczynę ich obecnego rozprzestrzenienia.

To nowe podejście znalazło zwolenników w osobach m.in. W. Foya, dyrektora muzeum etnologicznego w Kolonii, którego następcą został z czasem Graebner, oraz Wilhelma Schmidta, który podjął próbę zastosowania koncepcji Kuhurkreise do analizy zróżnicowania kulturowego na całym świecie, w 1913 r. zaś opublikował wyraźnie nawiązujący do wystąpienia Graebnera i Ankermanna artykuł zatytułowany Kuhurkreise und Kuhurschichten in Siidamerika. Właściwym twórr.ą nowej szkoły w antropologii społecznej był Graebner. historyk z wykształcenia, który^{1 w} 1911 r. opublikował swoje n aj ważniej- i sze dzieło Die Methode der Ethnologie. Praca ta spotkała się z entuzjas- ^;

. tycznym przyjęciem ze strony Schmidta. „Prawie, że nie znam jakiegoś ^ pojedynczego wydarzenia w historii etnologii ostatnich lal pięćdziesięciu, które można by porównać do tego” — pisał on o tej publikacji

Artykuł Leo Frobeniusa w ..Zenschrifi fiir Ethnologie” 1905. t. 37. s. 88; cyt. za W. Schmidt, Handhuch der Methode, s. 28.

^b Opublikowanych w 1905 r. w ..Zenschrifi fiir Ethnologie” pi. Kuhurkreise und Kuhurschichten in Ozeanien (artykuł Graebnera), oraz Kuhurkreise und Kuhurschichten in Afrika (artykuł Ankermanna).

w swoim czasopiśmie „Anlhropoif'^v. Schmidt bv! niewątpliwie mow r.ym szermierzem szkoły lmUurowohijinrycznei. Sum jakby 11 a> 11 • a i w cień swoje zasługi. Jedno z pierwszych zdań jego jiroguarnowt_; iozprawy o kulturowoliistorycznej oricnidcii v. aniropolouti spółce.: nej brzmi: „Nie mogłem się jednak zdecydowłk. nu opublikowanie rvck wykładów, póki Frilz Graebner. od diuzszeao juz czasu duuiowc martwy na skutek niezidentyfikowane) choroby, pozostawał jeszcze cieleśnie wśród żyjących”^{1 2}. Schmidt był wszelako nie tylko kor tynuatorem i obrońcą wizji antropologii społecznej zaproponowanej przez Graebnera. ale — można powiedzieć — nadał jej sens ostateczny. Wprowadził wiele korekt do Graebnerowskich rozwiązań oraz zbudował koncepcję antropologii kulturowohistorycznej w jej najbardziej rozwiniętej formie. Przede wszystkim zaś_; zwłaszcza v, swoich studiach nad genezą i rozwojem religii. "zastosował metodę kulturo-wohistoryczną w sposób najbardziej konsekwentny i systematyczny.

Graebner) lub kryterium

jakości /w terminologii Schmidta) oraz kryterium©! i ości.

pierwszym i podstawowym krokiem w analizie kukurowohis-torycznej jest justarenie~powiązalT]mjędzy zaFówno¹ podobnymi elementami. jak i całymi kompleksami kulturowymi. Służą ternu dwa ^rvter^a: kryterium iormv hak nazwał '    ^    --^A '    ¹-------

Kryterium jakości mówi. żejjesh podobieństwo między elementami kultury nie wynika z ich istoty, przeznaczenia, a w wypadku obiektóv materialnych także z użytkowanego materiału., mamy prawo przyjąć istnienie związków genetyczno-historycznych między tymi elementarnej Idzie tutaj o jo o dob i eiis twa jdru go rzędu e. nie mające żadnego związku z funkcją danego elementu, które mogą być traktowane jako arbitralne (żeby pozostać przy wspomnianym wyżej przykładzie Raiz-la: każdy luk i strzały są podobne ze względu na swoją funkcję, ale Raizel wskazuje na podobieństwo sposobu przymocowania cięciu') . upierzenia strzały, a więc .na cechy, które mogą przybierać rozmaite formy). Schmidt pisze w związku z zastosowaniem tego kryterium: „Im rzadsze (bardziej niezwykłe, osobliwsze) są pewne właściwości, tym mniej należy oczekiwać, według wszelkiego rachunku prawdopodobieństwa. że powstały one niezależnie”³.

1

⁰ W. Schmidt, Dic kuliurhisiorische Methode in der Etimoióiiic. „Aniliropos" 191), i. 6, s. 1036.

2

   W. Schmidi. Handhuch der Methode, s. III.

3

   Ibidem, s. 140.