img446 (2)

D. Chlebna-Sokół, D. Kardas-Sobantka

W bardziej ogólnym dzieli się brzuch na 4 kwadranty za pomocą linii pośrodkowej przedniej ciała, która w obrębie brzucha biegnie od wyrostka mieczykowatego przez pępek do spojenia łonowego oraz prostopadłej do niej linii przechodzącej przez pępek.

Bardziej szczegółowy podział wiąże się z wyznaczeniem przedłużenia linii środkowoobojczykowych oraz dwu linii poprzecznych: przebiegającej przez najniższe punkty łuków żebrowych (międzyżebrowa) i łączącej obydwa krętarze (mię-dzykrętarzowa). W ten sposób powstają okolice:

nadbrzusze - powyżej linii międzyżebrowej, które dzieli się na prawą i lewą okolicę podżebrową oraz okolicę nadbrzuszną, czyli dołka podsercowego;

śródbrzusze - między liniami międzyżebrową i międzykręta-rzową, w którym wyróżnia się prawą i lewą okolicę boczną brzucha (lędźwiową) oraz pępkową;

podbrzusze - poniżej linii międzykrętarzowej, podzielone na prawą i lewą okolicę biodrową (pachwinową) oraz okolicę łonową.

Podczas oglądania ocenia się kształt brzucha, symetryczność okolic topograficznych, skórę i tkankę podskórną, obecność rozszerzonych naczyń, miejscowych zniekształceń i znacznie powiększonych narządów, pępek, perystaltykę i tętnienia.

Wielkość, wysklepienie brzucha, symetryczność oraz udział w oddychaniu należy ocenić w pozycji leżącej i jeżeli jest to możliwe, uzupełnić tę ocenę w pozycji stojącej. Prawidłowo w pozycji leżącej brzuch wysklepiony jest w poziomie lub poniżej klatki piersiowej.

U małych dzieci, do około 4. roku życia, ze względu na słabo rozwinięte mięśnie powłok i stosunkowo duże rozmiary narządów wewnętrznych brzuch może, zwłaszcza w pozycji stojącej, wystawać ponad poziom klatki piersiowej.

W pierwszych dniach życia ważne znaczenie ma oglądanie kikuta pępowiny. Sączenie lub zaczerwienienie okolicy pępka świadczyć może o zakażeniu. Jest to miejsce, w którym szczególnie łatwo powstaje przepuklina, często niewielka i ustępująca samoistnie w miarę wzrastania dziecka.

Przy podnoszeniu dziecka do pozycji siedzącej można zauważyć rozstęp mięśni prostych brzucha.

Znaczne powiększenie wątroby powoduje uwypuklenie dolnej część klatki piersiowej i górnego prawego kwadranta brzucha. Przedni brzeg wątroby może być wtedy widoczny w postaci bruzdy obniżającej się podczas głębokiego wdechu i unoszącej ku górze podczas wydechu. Podobnie przy znacznym powiększeniu śledziony stwierdza się uwypuklenie lewego podżebrza i sąsiednich części lewej połowy brzucha. Kształt brzucha zmieniają także duże guzy takich narządów, jak: jajniki, nerki czy jelita.

Obmacywanie powinno być początkowo delikatne, powierzchowne od lewej do prawej strony - rozpoczyna się je od lewego dołu biodrowego, przesuwając rękę w górę do śródbrzusza i nadbrzusza, a na końcu do okolicy pępka. Badający układa przedramię poziomo i kładzie dłoń na powierzchni brzucha; lekko naciska i odrywa rękę, starając się opuszkami palców i palcami wyczuć struktury leżące pod przednią ścianą brzucha. Zwraca się uwagę na:

•    ucieplenie i wilgotność oraz elastyczność skóry, potwierdza lub pierwszy raz „zauważa” wykwity, blizny, nacieki skórne;

•    napięcie powłok brzusznych i obecność w nich rozstępów, nacieczeń, zgrubień, guzowatości.

Nadmierne rozdęcie pętli jelit powoduje zwiększone napięcie mięśni całego brzucha lub ograniczone wzdęcie.

Przy wzmożonym napięciu mięśni i/lub bolesności należy zbadać objawy otrzewnowe („ostry brzuch”), a zwłaszcza objaw Blumberga (ból przy cofaniu ręki, uciskającej powłoki brzuszne)

87