image119 (6)

B. Nirmwtko. KtzUlleei&e stoi'nr. Wararawi 2007.

ISBN 978-S3-6OS07-1 1 .8. * by WAłl* 2M7

B. Nirmwtko. KtzUlleei&e stoi'nr. Wararawi 2007.

ISBN 978-S3-6OS07-1 1 .8. * by WAłl* 2M7

Rozdział 8

Kształcenie grupowe

Kształcenie grupowe, zorientowane na uczniowski system społeczny, stanowi odrębną grupę metod kształcenia, podobnie zróżnicowaną jak kształcenie indywidualne. Rozróżnimy więc metody (1) z przewagą emocji (wychowania), (2) w pełni zrównoważone, (3) z przewagą poznawania (nauczania), o różnym poziomie autentyzmu uczenia się.

Mimo dużej rozmaitości metod kształcenie grupowe pozostaje w cieniu kształcenia indywidualnego. Współczesna szkoła wciąż jeszcze przedkłada oddziaływanie bezpośrednie na uczniów, mniej łub bardziej zindywidualizowane, nad oddziaływanie pośrednie, przez strukturę zespołu. Bywa to pozostałością autorytarnych systemów dydaktycznych, w których nauczyciel niechętnie dzieli się władzą, ale główną rolę odgrywa utrzymująca się przewaga nauczania nad wychowaniem. Uczenie się współpracy, czyli nabywanie umiejętności pracy w grupie, jest bowiem dła uczniów dodatkowym zadaniem, intensywnym emocjonalnie i absorbującym poznawczo, które może opóźniać opanowywanie umiejętności przedmiotowych. Natomiast uczenie się we współpracy, jako organizacja uczenia się oparta na wykorzystaniu edukacyjnych właściwości grupy, może je przyspieszyć (Joyce i in., 1999, s. 101 n).

Rozdział obejmie uzasadnienie kształcenia grupowego i przegląd jego metod, a także sformułowanie ogólnych zasad doboru, stosowania, odkrywania i oceniania sposobów kierowania uczeniem się w szkole.

Rodzaje grup społecznych

W kształceniu szkolnym interesują nas przede wszystkim grupy nieformalne, oparte na bezpośredniej więzi między ich członkami, w których zachodzi wiele

wvAv.waip.com.pl

238 Rwdział 8. Ktttaken* grupowe interakcji wychowawczych. Grupy formalne - jak naród, społeczność lokalna czy zbiorowość uczniowska szkoły - określone na podstawie jednej lub więcej cech wspólnych ich członków, ale pozbawione bezpośredniej więzi między nimi, a nawet wzajemnej znajomości, stanowią ważną dziedzinę celów kształcenia, ale drogi do tych celów prowadzą przez grupy nieformalne.

Szczególną rolę wśród grup nieformalnych odgrywają grupy pierwotne, stanowiące podstawę rozwoju społecznego jednostki. Takimi grupami są dla większości uczniów ich rodziny. Ich działanie edukacyjne ma ogromną siłę ze względu na pierwszeństwo doświadczeń, mnogość kontaktów i szczególną podatność wychowawczą małego dziecka (Sztompka, 2002, s. 220). W terminologii socjologicznej rodzinę można nazwać „grupą żarłoczną", wymagającą od dziecka pełnego zaangażowania i rygorystycznie kontrolującą całą działalność członków (tamże).

Tych właściwości nie ma większość grup wtórnych, zwykłe dużych i nieformalnych, wyspecjalizowanych w odrębnych dziedzinach i dopuszczających różnice wyniesione z grup pierwotnych. Jedne i drugie mogą być dla ucznia grupami odniesienia, z którymi utożsamia się i porównuje nawet wtedy, gdy do nich (jeszcze) nie należy (tamże, s. 223; Goodman, 1997, s. 68-69). Takie grupy Stanowią, obok rodziny i przyjaciół, wybitni artyści, sportowcy, politycy, uczeni i wzorowi wykonawcy innych zawodów. Uczeń stara się ubierać, wyrażać, myśleć i oceniać (siebie i innych) według swego wyobrażenia roli członka grupy odniesienia, co stanowi jeden z głównych czynników jego uspołecznienia.

Oddział szkolny („klasa") ma jako grupa nieformalna kilka charakterystycznych właściwości, istotnych dla procesu uspołecznienia uczniów, choć niekoniecznie go ułatwiających. Według wybitnego znawcy tych zagadnień, Andrzeja Janowskiego (2002, s. 56), są one następujące:

1.    Przymusowość uczestnictwa. Obowiązek szkolny, skład oddziału, plan zajęć i dobór kadr pedagogicznych nie zależą od ucznia. Te warunki są podobne do występujących w rodzinie, ale różne od napotykanych w innych grupach nieformalnych, np. w dobrowolnych grupach koleżeńskich.

2.    l uźna struktura. Szkoła nie wprowadza do oddziału żadnej stałej struktury ogólnej, ogranicza się zwykle do tworzenia grup zadaniowych i do nakazu przestrzegania przepisów porządkowych. Dalekosiężne cele kształcenia (uzyskanie określonego wykształcenia) są adresowane do pojedynczych uczniów, a nie do całej grupy.

3.    Wielkość grupy. W ogólnie przyjętych typologiach małe grupy liczą od kilku do kilkunastu członków, a więc typowy oddział szkolny stanowi (po bliższym poznaniu się uczniów) dużą grupę nieformalną. Ze względu na tę wielkość, niesprzyjającą systematycznym kontaktom, oraz ze względu na zbyt luźną strukturę