image113 (10)

B. Nirnunko, KctaUem sekator, Waraaw* 2007, ISBN 978-S3-«CiSCrf7•1l-8,< by WAIP200?

PraoKftodUmi 225

1.    Obserwuj czynności uczniów. To umożliwi ci skuteczną informację zwrotną.

2.    Komentuj czynności obecne, a nie przyszłe, domyślne. Informacja ma być konkretna!

3.    Szybko reaguj na nieprawidłowości. \’ie pozwól na utrwalanie się złych nawyków.

4.    Mów krótko. Długie wypowiedzi nauczyciela zmniejszają samodzielność uczniów.

5.    Wdrażaj ucznia do samokontroli. To podniesie skuteczność jego ćwiczeń poza lekcją.

6.    Mów więcej o osiągnięciach niż o brakach. To utrzyma motywację do uczenia się.

7.    Bądź dyskretny. Emocjonalne komplikacje na pewno nie usprawnią pracy uczniów.

8.    Cierpliwie czekaj na sukcesy. Indywidualne różnice w nabywaniu nawyków są duże.

9.    Ogranicz informację zwrotną! Działanie uczniów jest ważniejsze niż twoje słowa.

Różnice szybkości uczenia się między uczniami (rys. 13) komplikują organizację ćwiczeń. Trzeba przewidzieć trudniejsze zadania (lub inne zajęcia, np. swobodne lektury, gdy inni ćwiczą) dla uczniów typu a i zorganizować pomoc, w tym łatwiejsze zadania do pracy samodzielnej (domowej), dla uczniów typu c. Indywidualizację tempa ćwiczeń znakomicie ułatwiają trenery (trenażery) -maszyny dydaktyczne przyspieszające zdobywanie nawyków (Kupisiewicz, 1970, s. 177-181. Ich zastosowanie jest częstsze w kształceniu kierowców i pilotów, w przemyśle (obsługa urządzeń) i wojsku niż w szkołach (są używane do ćwiczeń językowych, muzycznych, rysunku technicznego), gdyż są na ogół drogie i wymagają od ćwiczącego bardzo wysokiej motywacji.

Praca ze źródłami

Metodę kształcenia opartą na czytaniu nazywano kiedyś „pracą z książką". Akcentowano w niej uczenie się z podręcznika szkolnego, sporządzanie notatek i posługiwanie się lekturą uzupełniającą (Okoń, 1987, s. 285-286).

Współcześnie zakres środków dydaktycznych systematycznie wykorzystywanych w szkole jako źródło informacji uległ poszerzeniu i obejmuje także nośniki fotograficzne (film, telewizja), elektroniczne (analogowe i cyfrowe) nośniki obrazu i dźwięku, przedmioty kultury materialnej (rzemiosła i sztuki), dokumenty osobiste (listy, pamiętniki). Źródłem informacji w procesie kształcenia jest każdy

wvAv.waip.com.pl

B. Nirmiftkii, fotiiteiiw szM/ie* Wanrawi 2007, ISBN) y78-83-ĆClS07-l I -8. -I ly, WAlP 2007

226 Rozdział 7 Kształceń* indy widwlne

środek dydaktyczny, z którego uczeń może samodzielnie czerpać wiadomości (Kruszewski, 2004, s. 210). Praca ze źródłami jest zatem metodą kształcenia polegającą na wykorzystywaniu źródeł informacji.

Najczęściej wykorzystywanymi źródłami informacji są teksty, czyli utrwalone (pismem odręcznym, drukiem, w pamięci komputera) wypowiedzi językowe, wyrażane słowami. Tabele i wykresy (dane ilościowe, wyrażane liczbami i rysunkiem) także można traktować jako skondensowane wypowiedzi językowe, gdyż słowa (definicje) określają znaczenie symboli, jakie w nich zastosowano. Dlatego dekodowanie (odbiór znaczeń) zarówno tekstów, jak i komunikatów bezsłownych nazywamy czytaniem.

Teoretycy czytania uporządkowali poziomy rozumienia tekstu w hierarchię, którą możemy uznać za taksonomię odbioru informacji źródłowej. Jej kategorie są następujące:

1.    Odbiór znaczeń jawnych, dosłownych, czytelnych wprost. „explicite”.

2.    Odbiór znaczeń ukrytych, domyślnych, zawartych „implicite" w komunikacie, wyrażających intencje autora.

3.    Interpretacja informacji źródłowej, uwzględnienie kontekstu dzieła społecznego, rozumianego jako zachowania ludzi otaczających autora (Sztompka, 2002, s. 41).

4.    Synteza odbioru, porównanie wymowy dzieła z innymi dostępnymi źródłami i wiedzą osobistą odbiorcy, interpretacja poszerzona, twórcza.

Te cztery kategorie (Niemierko, 2002a, s. 125-126) są bliskie taksonomii nauczania wykresów, zaproponowanej przez Henryka Szaleńca (2000):

1.    Zrozumienie wykresu: odbiór informacji na podstawie znajomości konwencji przyjętej do jego konstrukcji.

2.    Badanie wykresu: klasyfikacja informacji, przewidywanie wartości pośrednich (interpolacja) i wykraczających poza przedstawione dane (ekstrapolacja).

3.    Wykorzystanie informacji uzyskanej z wykresu: tłumaczenie danych na inne reprezentacje (tabelaryczne, słowne, w innym układzie, w innej symbolice).

4.    Konstruowanie wykresu: zastosowanie wybranej konwencji do przedstawiania nowych danych i nowych zależności funkcjonalnych.

Podobieństwo tych dwu taksonomii wypływa ze wspólnego rodowodu, jakim jest dydaktyka tradycyjna, zorientowana na odbiór uporządkowanej informacji (tab. 14 w r. 3). Herbartowskie stopnie formalne - „jasność” (odbiór przekazu), „kojarzenie" (porównania), „system" (wyodrębnienie z tła) i „metoda" (działania własne) - odpowiadają z grubsza etapom pracy ucznia z różnego rodzaju źródłami.