image167 (7)

B. Nirmwtko, KfZtalaim    Warszawa 2007.

ISaNV78-SS-«e07.11-Ś. Z bv WAIP2007

Teak«|x3(uc2nu 333

„On boi się samego siebie - mówi Andrzej - i nigdy nie nauczy się wygrywać. Nie chce wygrać, tylko chce nie przegrać, a to nigdy się do końca nie udaje. Jakbym miał jego stopnie, to gwizdałbym na szkolę, nauczycieli i uczniów! Bo co by mi mogli zrobić?"

Darek wie, że urodził się wcześniakiem i ma słaby system nerwowy. Gdy fizyk krzyczy na uczniów, on czerwieni się i blednie, choć z tego przedmiotu ma piątki i szóstki. Kiedyś wstał i zapytał: „Dlaczego pan krzyczy? Nie rozumiem!", za co, ku radości klasy, wyleciał za drzwi. Bo klasa nie szanuje tych, co się boją. Większość uczniów walczy z lękiem na swój sposób: „zapominając" o egzaminach, dowcipkując, oszukując, lekceważąc, a Dariusz, jego sąsiad w ławce i pewna część dziewcząt tak się zachowują, jakby chcieli go powiększać...

Teczka prac ucznia

Pierwszym krokiem ku usamodzielnieniu ucznia w ocenianiu własnych osiągnięć jest zapewnienie mu wpływu na ten proces przez dobór prac, których jakość podlega ocenie. Ten krok został w edukacji dokonany w postaci teczki prac ucznia {port fol i o), gromadzącej jego prace pisemne oraz inne dowody osiągnięć szkolnych.

Metoda teczek pojawiła się w dydaktyce z początkiem lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia i od razu zyskała duże, nawet przesadne uznanie pedagogów' {Valencia, 1991). Nadzieje na uzyskanie dzięki niej „wysokiej jakości danych

0    osiągnięciach (poznawczych) uczniów" i zastąpienie testów' standaryzowanych nie spełniły się (Koretz i in., 1994). Zalety teczek są inne niż zalety testów', tę metodę organizacji pracy ucznia cechuje bowiem:

1.    Dobrowolność. „Należy skłaniać ucznia do założenia portfolio" - napisał Gerd Mietzel (2002, s. 465). Obowiązkowa teczka jako dodatkowe zadanie domowe to „aktywność Myszki Miki" (Brookhart, 2002, s. 180) - epizod bez większego znaczenia, ale gdy uczeń sam chce przechowywać swoje najlepsze prace, to już krok ku uczeniu się samooceniania.

2.    Podmiotowość. Teczka należy do ucznia i on - w' porozumieniu z nauczycielem - decyduje o jej zawartości, miejscu przechowywana, dostępie osób trzecich. Może zawierać także dokumenty osobiste ucznia, np. plany na przyszłość

1    postanowienia o pracy nad sobą lub podsumowania osiągnięć. Może zawierać wyniki samodzielnie zastosowanych testów, liczących się w ogólnej ocenie osiągnięć. „Nauczyciel może czasem prosić o dołączenie do niej pewnych prac czy dokumentów' lub o udostępnienie niektórych jej części - napisał Merill Harmin (2004, s. 139) - ale nie może żądać ujawnienia tych materiałów, które uczeń chce zachować tylko dla siebie. Teczka prowadzona po to, by zrobić w^rrażenie na nauczycielu, nie przedstawia żadnej wartości i nie o to chodzi w tej metodzie”.

wv/w.waip.com.pl

B. Nirmwtko. KsMfam .cfotoft Wannwi 2lX>7. ISSN 878-8ł-«K07.1 1 -8.« bv WA1P 2007

334 Rozdział 11 Uaeriixw«sviń))fi>M^nię(u

3.    Partnerstwo. Gdy uczeń prezentuje wybrane materiały nauczycielowi, jest jego partnerem w ocenianiu: objaśnia, komentuje, wyraża własną ocenę. Na to trzeba jednak przeznaczyć czas poza lekcją, bo reszta uczniów' nie jest zainteresowana szczegółami i może nie rozumieć sensu tak bliskiej współpracy ucznia z nauczycielem. „Teczki są częścią now^fej kultury klasy szkolnej” (Freundlich, 1992), do której młodzież jeszcze nie przywykła.

4.    Emocjonalność. Teczka jest dla ucznia rodzajem pamiętnika, bo pośrednio rejestruje osiągnięcia emocjonalne, a jej przeglądanie przyw^rraca uczniowi pamięć dawnych przeżyć w ważnych chwńlach. Właśnie ze względu na ten ładunek emocji należy obchodzić się z nią szczególnie ostrożnie.

5.    Autentyzm. Większość materiałów teczki powinny stanowić dokumenty samorzutnie wykonanej pracy, nic zaś teksty prac klasowych i obowiązkowych zadań domowych. Najbardziej udane teczki cechuje autentyzm, związek z życiem ich właściciela.

6.    Rozwojowość. Prowadzona przez dłuższy czas teczka pokazuje dojrzewanie ucznia: zmiany poglądów', etapy konstruowania wiedzy, rodzenie się stylu. Obraz osiągnięć ucznia uzyskany dzięki teczce jest indywidualny, dynamiczny i optymistyczny, „kultura teczkow^ra jest bowiem oparta na modelu wzrostu, a nie na modelu niedostatku wiedzy" (tamże).

7.    Trwałość. Teczki mogą służyć uczniom przez kilka lat szkolnych, a mogą być też przez nich zachowane na całe życie.

Teczka ucznia jest świetną metodą oceniania kształtującego, bo dostarcza silnego sprzężenia zwrotnego (Brookhart, 2002, s. 178). Jednak ze względu na niewielką dokładność punktowania, a zatem niską rzetelność, oraz wysokie koszty zatrudnienia sędziów punktujących prace uczniów nie może być uznana za metodę pomiaru dydaktycznego (Koretz i in., 1994). Każdy nauczyciel traktuje teczki uczniów' po swojemu, ale właśnie „dobre kształcenie polega na elastyczności i zniechęcanie do niej, by uzyskać lepszy pomiar, niweczyłoby dodatni wpływ' teczek na nauczanie" (tamże).

Większość nauczycieli już teraz przyznaje, że stosowanie teczek wzbogaca ich warsztat, ale o przyszłości metody zdecyduje postawa uczniów'. Dydaktyka ma bowiem za sobą wiele niespełnionych nadziei co do zaangażowania wszystkich uczniów w edukację.

Ocenianie samego siebie

Ocenianie samego siebie (ipsatywne) będziemy rozumieć jako wartościowanie przez ucznia swoich działań według wdasnych kryteriów' (Cohen i in., 1999, s. 444). W dziele Diagnoza psychologiczna Jacek Paluchow'ski (2001, s. 121)