image051 (18)

B. Nirmwtko, Katalaim Warszawa 2007. ISaNV78-SS-«e07.11-Ś. I bv WAIP 2007

CeleiwatopoęlądowetKWfiiaslę 103

dziedziną, by uwolnić ją od uproszczeń i pomieścić w niej jak najszersze poglądy na przyrodę, społeczeństwo, naukę, kulturę, religię, sztukę.

Taksonomia celów kształcenia dziedziny światopoglądowej, mało jeszcze w Polsce znana i wypróbowana, mogłaby objąć następujące kategorie osiągnięć uczniów:

A.    Przekonanie o prawdziwości wiedzy, czyli zaufanie do źródeł informa-cji o święcie, z włączeniem w to własnego doświadczenia, opinii autorytetów, środków masowego przekazu, dzieł naukowych i artystycznych. Można to przypisać Andrzejowi.

Andrzej nie sprzeciwia się poglądom głoszonym w domu i w szkole oraz chętnie w nie wierzy, choć nie widzi z nich pożytku. Wiedza naukowa rozmiękczanego zdaniem, charakter. No, może wiedza techniczna, na przykład motoryzacyjna, ma pewną wartość, ale na przykład u mechanika bardziej liczą się zdrowy rozsądek i spryt niż ukończone kursy. Większość przedmiotów szkolnych jest, według Andrzeja, zbędna. Wielką wagę natomiast mają osobiste przykłady: ojca, wielkich sportowców, komandosów i pani Felicji Humańskiej, jego szkolnej wychowawczyni. „Ludzie są więcej warci niż to, co mówią" - uważa Andrzej.

B.    Przekonanie o wartości wiedzy, czyli przeświadczenie o użyteczności informacji o świecie dla ludzkości i jednostki, ale bez angażowania się w jej pomnażanie i wykorzystanie. Taki stosunek do większości przedmiotów szkolnych, poza zajęciami technicznymi i umiejętnościami artystycznymi, wykazuje Beata.

Oto mamy światopogląd Beaty: uczennica szanuje dorobek nauki i wszelkie poglądy oraz ludzi, którzy je wytwarzają, ale sama nie śmie sięgać po nową wiedzę. Działa w niewielkim kręgu rodziny i klasy szkolnej, innym ludziom zostawia szersze pola. Sądzi, ze nie stać jej na to, by zajmować się wszystkim naraz, a skuteczność wykonywanej pracy uważa za najważniejszą. „Mierz zamiary na siły" - wydaje się głosić wbrew hasłu Ody do młodości.

C.    Nastawienie na zastosowanie wiedzy, czyli konsekwentne dążenie do wykorzystania informacji o święcie dla zaspokojenia potrzeb własnych i potrzeb innych ludzi. To nastawienie charakteryzuje Dariusza.

Potrzebą życiową Dariusza jest ciekawość praw przyrody, a odkrywając je, uczeń ma nadzieję dokonać czegoś społecznie pożytecznego. W każdej sytuacji odwołuje się do wiedzy naukowej, a gdy jej nie ma, próbuje tworzyć własne teorie. Jednak teoretyzowanie nie zawsze przynosi Dariuszowi sukces w świecie

wvAv.waip.com.pl

B, Nirminko. Kstotonw aMne. Warsiawi 2007. ISBN 87S-83-40S07-I!-8.« ly, WAlP2007

104 Rozdział 3. Jak pnebiega uaenie się nynnofcl?

przyrody, a prawie nigdy - w świecie społecznym. Wtedy chłopak denerwuje się i zniechęca, by przy następnej okazji znów odwoływać się do swojej „filozo fil". Wie, że dużo łatwiej byłoby po prostu naśladować zachowanie innych, ale czy wtedy jego życie miałoby jakiś sens?

D. System zastosowań wiedzy, czyli działanie zharmonizowane z osobowością posiadacza światopoglądu w sposób pełny i niezawodny. Taki system cechuje Celinę.

Celina nie tylko starannie porządkuje swoją, ograniczoną „lenistwem", wiedzę o przyrodzie i społeczeństwie - ona nią żyje w pełni, nieustannie i radośnie.

Jej działalność ekologiczną można porównać z misją religijną. Angażuje się w nią głęboko i nigdy nie przeżywa wątpliwości, a jedynym jej problemem jest pozyskanie chętnych do współpracy. Gdyby nie ochrona przyrody, zajmowałaby się czymś innym z równą kompetencją i pasją, gdyż wiedza i działanie są u niej nierozłączne. Do szkoły zaś wprowadziłaby własny program kształcenia: bez żadnych obowiązkowych przedmiotów i z bezwzględną samodzielnością uczniów.

Przekonania Andrzeja i Beaty są bierne, a Dariusza i Celiny - czynne. To claje tej drugiej parze przewagę, bo choć zgoda na pewien obraz świata może być cenna, to praca nad jego przebudową ma wyższą wartość edukacyjną. Sceptyczny wobec nauki Andrzej woli wzory osobowe niż wiedzę teoretyczną, a nawet praktyczną, Beata-pozytywistka traktuje naukę, kulturę i sztukę jako pomnik osiągnięć ludzkości, podczas gdy sama zajmuje się tylko szarą codziennością. Natomiast Dariusz i Celina są zaangażowani w walkę: on jako szeregowiec na regularnym froncie badawczym, ona jako dowódca partyzanckiego oddziału.

Te role, przyjęte dla siebie przez uczniów, trzeba rozróżnić i uznać, gdy chce się skutecznie ich kształcić. Traktowani jednakowo, będą męczyć się w szkole i nie wyniosą z niej tyle pożytku, ile mogliby wynieść w sprzyjających warunkach. Nowe role mogą być przez nich opanowywane stopniowo, dobrowolnie, z poszanowaniem ról dotychczasowych.

Cele praktyczne uczenia się

Odmianą dziedziny poznawczej uczenia się jest dziedzina praktyczna, opanowywana w większym stopniu przez ćwiczenie i kontrolę wpływu na otoczenie niż przez zastosowanie wiedzy teoretycznej. Mieszczą się w niej podstawowe umiejętności szkolne, jak czytanie, pisanie i liczenie, umiejętności zawodowe,