IMG89 (7)

276

276

Rysunek 8 207

Mączka z kolebek poczwarkowych lodtowcą krzywozębnego wiciocz na na wewnetrznei stronie kory w postaci białych plam |tot B i Z Schnarder)

lej mączki (rys. S.206). Mą. czka powstająca przy wgryzaniu kolebek poczwarkowych test dobrze widoczna na wewnętrznej stronie kory w fur-nne charakterystycznych białych piani (rys. 8.207). Stadium poczwarki trwa około tygodnia, po czym pod korą pojawiają się młode, niewybar-wione chrząszcze, które przez 3 tygodnie prowadzą tam żer uzupełniający, wygryzając krótkie, nieregularne chodniki. Wylot i rójka młodych chrząszczy następuje zwykle w drugiej połowie lipca i ciągnie się do połowy sierpnia.

Przebieg rozwoju drugiej generacji jest zależny od temperatury. Jeśli jest ciepło, to rozwój kończy się wylotem kolejnego pokolenia młodych chrząszczy w końcu września. Chrząszcze te. podobnie jak chrząszcze poprzednich pokoleń, wgryzają się na okres zimowy w korę starych i młodych jodeł (rys. 8.208). Wgryzienia, sięgając łyka. pozostawiają na jego wewnętrznej stronie trwały ślad widoczny po oderwaniu łyka od drewna, w postaci ciemnych brodawkowatych wzgórków, izw. piętek. Zdrowe jodły reagują na opisane uszkodzenia wyciekami żywicy z pęcherzy żywicznych znajdujących się w korze na powierzchni pni. Żywica krzepnie w postaci smug lub kropli i bieleje. a drzewa ulegają stopniowemu osłabieniu, zwłaszcza gdy liczba zimowisk jest duża (liczba zimowisk na 1 dni" nierzadko dochodzi do 90). Jeśli warunki pogodowe nie pozwalają jodłowcowi na zakończenie rozwoju przed zimą. to zimuje on w postaci larwy lub poczwarki w żerowisku.

Jodłowicc krzywozęhny ma niewielką liczbę gatunków pasożytów rekrutujących się z nadrodziny bleskotek. Drapieżcę są liczne - należą tu owadożeme ptaki, drapieżne owady podkorowc. z których można wymienić przedstawiciela obumicrkowatych obumierka nieparka - Rhizophagus di.tpar Payk.. miażdżenia równobocznego - Paromahus parallelopipedus Hbst. z rodziny gnilikowatych oraz. nieczęsto obserwowanego jcdlińca drapieżnego Zcteotomus brevi-cornis Er. - kusakowatc. łch efektywność nie została jednak dostatecznie poznana.

Rysunek 8.208

Chodn* w korze |Odty. miejsce zimowania postaci dorosłe! (odłowca krzywoząbnego (wg Nunberga. 1984)

Jodtowicc krz.ywoz.ębny występuje w Europie z wyjątkiem jej części północnej.

W Polsce rozprzestrzeniony jest w naturalnym zasięgu jodły pospolitej, a największe szkody wyrządzał w Górach Świętokrzyskich, rozmnażając się w dużych ilościach po mroźnych zimach i gradacjach zwójek jodłowych. 1 tak np. w ciągu 3 lat po ostrej zimie 1928/29 wycięto tam 1.5 min m' drewna zaatakowanego przez jodłowca. co pociągnęło za sobą niszczenie podrostów, zabagnicnie terenu i wieloletnie trudności z odnowieniem jodły.

W Karpatach występuje w reglu dolnym, unikając zboczy północnych. Atakuje drzewa osłabione, tylce po złomach i materiał ścięty, nickorowany.

Ulubionym miejscem powstawania ognisk gradacyjnych lego gatunku są drzewostany jednogalunkowc jodłowe na stokach południowych i zachodnich, halizny. drzewostany starsze o małym zwarciu, a dużym nasłonecznieniu. Szkody wyrządzane przez jodłowca krzywozębnego są dotkliwe, a w systemie chorób łańcuchowych jodły gatunek len zajmuje ogniwo następne po suszy lub mroźnych zimach, gradacji zwójek, wgryzoniu jodłowcu. powodując zamieranie drzew i drzewostanów, a następnie - rozprzestrzeniając się na drzewostany zupełnie zdrowe. Równocześnie z nim jodła jest zasiedlana w dolnej części strzały przez smolika jodłowca. a w koronie przez wgryzonia jodłowca i jodłowca Woroncowa. W zależności od warunków gatunki te. wyprzedzając się w atakach, przygotowują materiał lęgowy dla całego zespołu kambiofagów .

Jodlowiec kolcozębny- Pilyokleines spinidens Rcilt. Charaktery żuje się podobnym przebiegiem rozwoju jak jodtowicc krzywozębny i ma jedną lub dwie pełne generacje w roku. Zasiedla górną część strzały, wygryzając komorę godową między korą a drewnem. Chodniki macierzyste mają układ gwiaździsty i osiągają długość 10 cm. Kolebki po-czwarkowc mieszczą się w drewnie lub między korą a drewnem. Zimują przeważnie młode chrząszcze w żerowisku (rys. 8.209, 8.210). rzadziej larwy lub poczwarki. Z uwagi na

Rysunek 8.209

Rysunek 8.210

Ścięcia pokryw samców jodlowców Pityoktemes    Z*r jodtowca kolcozębnepo w r- ••

(wg Nunberga, 1964): A - lodtowiec krzywozęb- widoczne chodniki maciorzysii    >

ny P. cur/tdens Germ., B - |odlowiec kolcozębny ™kow larwalnych (wg Kudeli. 1970)

P. spinidens Reitl., C - jodtowicc Woroncowa P ywon/zowJacobs