IMG495 (3)

96 (De)Konstrukcje kobiecości

W odróżnieniu od dwóch poprzednich nurtów, które przejęły, często jak widzieliśmy bezkrytycznie, istniejące teorie na temat natury ludzkiej, uzupełniając je aspektem płci kulturowej, feminizm radykalny nie sprowadza się do jednej wizji człowieka, a zatem w konsekwencji - do jednej koncepcji wyzwolenia kobiet. Zakorzeniony jest w dwu tradycjach: ruchu praw obywatelskich i marksizmie. Przy niespotykanej w poprzednich odmianach feminizmu różnorodności koncepcji, elementem łączącym poszczególne stanowiska jest tu przekonanie, że opresja kobiet jest fundamentalna i stanowi źródło wszelkiej innej (rasowej, klasowej, seksualnej itd.)¹⁰. Jak słusznie zauważa Jaggar, „radykalne feministki mogą różnić się co do nazw, ale zgadzają się co do podstaw struktury społecznej. Jest to totalny system męskiej dominacji” (Jaggar 1983,270).

Podstawą opresji kobiet jest struktura społeczna, zbudowana na dominacji mężczyzn - czyli patriarchat. „Patriarchat jest władzą ojców: rodzinno-społecznym, ideologicznym, politycznym systemem, w którym mężczyźni, używając siły, bezpośredniego nacisku czy poprzez rytuał, tradycję, prawo, język, obyczaje, etykietę, edukację i podział pracy, rozstrzygają, jaką rolę powinny lub nie odgrywać kobiety, system, w którym kobiety są wszędzie podporządkowane mężczyznom” (Rich 2000, 102). Patriarchat opiera się na podziale społeczeństwa na dwie płcie, z których jedna jest obiektem wyzysku ze strony drugiej. Jest to struktura uniwersalna i wszechobecna, która mimo różnic kulturowych leży u podstaw doświadczeń każdej kobiety. Owa wszechobecność i po-nadczasowość podporządkowania kobiet doprowadziła do przekonania, że jest ono podstawową formą opresji, stanowiąca źródło wszystkich innych. Zdaniem wielu feministek radykalnych, seksizm jest znacznie głębiej zakorzeniony niż rasizm czy Jdasizm”, dominacja mężczyzn nad kobietami stanowi zaś model dla pozostałych form dyskryminacji.

Książka ICate Millet Teoria polityki płciowej z 1970 roku, którą można by nazwać biblią feminizmu radykalnego, przy-nom definicję i analizę wszechwładzy patriarchatu i służących

mu instytucji. Wprowadza wcześniej nieużywane pojęcia, charakterystyczne dla feminizmu radykalnego - na przykład „sek-sizm”. Ponownie definiuje pojęcie „polityka”, znacznie poszerzając jego zakres. Uznając płeć za status o implikacjach politycznych, pierwotny aspekt struktury społecznej, Millet analizuje sposoby działania polityki płciowej i różne jej aspekty - od ideologii, poprzez ekonomię i religię, po psychologię (internalizacja ideologii).

Uważając, że za różnice charakteru, statusu i roli odpowiedzialna jest kultura, a nie biologia, Millet postuluje radykalny podział na płeć biologiczną i kulturową, podkreślając, że różnice pomiędzy kobietą a mężczyzną są ze swej istoty społeczne. To społeczeństwo uczy określonych zachowań i w procesie wdrukowania wpaja ludziom zachowania, gesty i postawy właściwe dla ich roli płciowej. Za ostoję i główną instytucję patriarchatu uznaje Miłłet rodzinę. Poprzez rodzinę i na jej terenie społeczeństwo zmusza kobiety do uległości i posłuszeństwa. Właśnie na płaszczyźnie prywatnej, w domu, męska supremacja jest najbardziej widoczna. Mężczyzna jest głową rodziny patriarchalnej, co znajduje odbicie „w generalnym założeniu prawnym, że małżeństwo pociąga za sobą świadczenie usług domowych przez kobietę i wspólnotę seksualną z mężczyzną w zamian za utrzymanie finansowe” (Millet 1970, 72). Millet wskazuje też na współdziałanie trzech patriarchalnych instytucji - rodziny, społeczeństwa i państwa, dla których teoretyczne oparcie stanowi religia. „Patriarchat miał zawsze w Bogu poplecznika, a doktryny nakładające na kobiety piętno seksualizmu okazały się całkiem przemyślnym środkiem zagarniania władzy” (jw., 94).

Dominacja mężczyzn nad kobietami, ich uprzedmiotowienie (seksizm), obejmuje każdą sferę życia społecznego, ale szczególnie widoczna jest w najintymniejszych relacjach między płciami. Stąd głównym przedmiotem zainteresowań czynią feministki radykalne takie sfery życia, jak seksualność, reprodukcja, macierzyństwo, małżeństwo. Szukając materialnych podstaw patriarchatu, próbują zidentyfikować kluczowe in-