IMGC92

Wprowadzenie

5|| współczesnych społeczeństwach te zmienne makrostrakturalne znajdują swoje odbicie we względnie swobodnej międzypokoleniowej ruchliwości zawodowej oraz w zaniku zjawiska dziedziczenia zawodu. Odmiennie aniżeli w tradycyjnej makro-strukturze, wyrazem stratyfikacji społecznej jest współcześnie nieformalna hierarchizacja zawodów (układy zawodów według kryterium poważania społecznego) oraz formalna hierarchizacja stanowisk pracy. Wyrażają ją również określone dystanse społeczne między nimi. Struktura klasowa i warstwowa warunkuje leż powstawanie w obrębie jej kategorii stratyfikacyjnych małych grup o charakterze zrzeszeń np. towarzystwa zawodowe, grupy wspólnych zainteresowań itp.

W aspekcie kulturowym P. Rybicki mówi o instrumentalnej oraz autotelicznej funkcji wobec mikrostruktur społecznych. Symboliczna sfera makrostruktury dostarcza znaki i znaczenia, które są wykorzystywane jako narzędzia komunikowania się w małych grupach. Podstawowe znaczenie w tej funkcji odgrywa język, jako system werbalnych zachowań przekazujących zarówno wiedzę, jak i emocje.

W makmstrukturze zawarte są również zespoły symboli uznawane za istotne i ważne dla zbiorowości. Stanowią one zasoby dóbr cennych samych w sobie, świadczące o swoistości dorobku zbiorowości i ojej tożsamości. Taki charakter mają: literatura. sztuka, wiedza, muzyka, wierzenia religijne. Ze szczególną pieczołowitością podlegają one transmisji pokoleniowej oraz przekazowi społecznemu małym grupom. ...Makrostruktura określa i otwiera szeroki zakres możliwości w tym wszystkim. co może rozwijać osobowość i społeczność, co może bogacić i różnicować jej życie. Znajdujące się w zasięgu wielkiej struktury mniejsze społeczności i grupy czerpią z tego zasobu dóbr różnorodnych i wartości nic zawsze ze sobą zgodnych -treści sobie dostępne i przez siebie wybrane" (Rybicki. 1979. s. 285). Oczywiście owo czerpanie z symbolicznych zasobów makrostruktury jest dokonywane na drodze swoistej adaptacji do warunków i potrzeb małych grup.

Wreszcie w wymiarze organizacji społecznej zasady makrospołccznego zorganizowania oddziałują w trojaki sposób na stosunki społeczne i ich organizację w małych grupach będących w obszarze jej oddziaływania.

Pierwszą / nich jest funkcja regulatywna przejawiająca się przez działanie norm społecznych. Chodzi zwłaszcza o normy prawne i obyczajowe. Wprawdzie jest odmienne podmiotowo określony zakres ich działania, gdyż prawo dotyczy wszystkich obywateli, natomiast obyczaje zwykle są zrelatywizowanc do określonych środo- j wisk społecznych, niemniej jednak, również korzenie obyczajów tkwią, zdaniem awora. w makrostrukturze społecznej. Wytwarzane środowiskowo wędrują do innych zbiorowości zg pośrednictwem ponadsrodowiskowych, makrostrukturalnych kanałów transmisji społecznej.

Droga funkcja zwierzchności makrostruktury w obszarze organizacji społecznej je* realizowana za pomocą instytucji społecznych. Idzie tu o tworzenie i określanie zasad działania instytucji jako celowo powołanych do życia urządzeń społecznych. Mających wyznac/ons zakres działania ciągłego i systematycznego, które to czyn-(Hhł Mogą być powierzone do realizacji różnym członkom społeczności. Dla ich

spełnianiu zapewnia się również odpowiednie środki materialne i niematerialne (Szczepański. 1962; Malikowski. 1989). Makrostrukturalne oddziaływanie za pośrednictwem instytucji oznacza kontrolę zachowań łudzi z punktu widzenia przyjętymi przez instytucję wzorów działań społecznych, operowanie w tym celu adminktra-cyjnym naciskiem, a także rozciąganie swoich wpływów organizacyjnych aa om obszary społeczne. W ramach instytucjonalnego oddziaływania podlegają porządkowaniu stosunki społeczne występujące w ramach samej instytucji, np. pracował ków danego urzędu obowiązują relacje określone przepisami, które systematyzują ich działania.

Wpływ makrostruktury odnosi się również do nadawania zinstytucjonalizowanego charakteru pewnym zbiorowościom społecznym, które pierwotnie miały gmpow \ charakter. „Gdy wielka społeczność małym zbiorowościom ludzkim, które z istoty swej są grupami społecznymi, wtórnie nadaje charakter instytucji społecznych, oznacza to. że tym grupom wyznacza pewne zadania i poprzez stosowanie pewnego przymusu lub moralnego nacisku kontroluje spełnianie tych zadań" (Rybicki. 1979. s. 293>. Podkreślane przez socjologów zjawisko upaństwowienia organizacji ni PRL jest dobrą ilustracją siły oddziaływania mukrospołecznie określonego porządku na zbiorowości lokalne.

Rybicki wskazuje również na trzecią funkcję makrostruktury wobec stosunków społecznych i ich organizacji w mniejszych zbiorowośćiach społecznych. „Każda wielka społeczność niesie w sobie ogólną zasadę życia zbiorowego - zasadę, która stanowi o kształtowaniu się stosunków między ludźmi, ich rodzaju i klimatu oraz o formach. w jakich organizuje się życie społeczne, wyznacza linię graniczną między swobodą małych grup i społeczności i ich zależnościach od społeczności większej, a także stwarza podstawy hierarchii społecznej składających się na wielką zbiorowość części. To. co nazywamy ogólną zasadą wielkiej społeczności, jest wypadkową wielu czynników i układów życia zbiorowego. Zasada obejmuje różne działania i wpływy, które już były przedmiotem analizy, nie jest ona jednak tylko sumą tych elementów. Jej istota polega na ogólniejszym i całościowym działaniu, które można opisać zdaniem: zasada wielkiej struktury społecznej stwarza jakość życia, które spełnia się w jej zasięgu (Rybicki. 1979. s. 293-2941.

Rybicki mówi o zasadzie wielkiej struktury społecznej w kategoriach jej działania ogólnego. Stwarza ona z jednej strony materialne i niematerialne warunki, w jakich działania przebiegają. Z drugiej strony natomiast pisze, że wpływa ona na kierunki działań. Jednak nie jest to jednoznaczne określanie ich przebiegu, ale warunkowanie poprzez stwarzanie jakości życia mniejszych zbiorowości. Makrostruktur.i w sposób osobliwy dla danej grupy znajduje swoje realizacje. Nie działa mechanicznie, ale przełamuje się przez pryzmat szczególnych warunków wewnątrzgrupowych. Jest ukonkretniona przez ludzi w charakterze stosunków społecznych, jakie są tam zaw iązy-wane i utrwalane. Często działa ona poprzez organizację spontanicznie kształtowanych .stosunków społecznych w danym środowisku, charakterystyczną Jla niakrostruktu-ralnego zorganizowania społecznego.