IMGT46

80

Przykładem egzemplifikującym owo sprzężenie może być stworzenie struktury I władzy dla kreowania nowej rzeczywistości edukacyjnej w ładzie monocentrycz- I nym w latach 1947-1961. W momencie utworzenia Rządu Rzeczypospolitej z pre- I mierem Józefem Cyrankiewiczem na czele (6 lutego 1947) resort oświaty wcześ- I niej funkcjonującego Rządu Jedności Narodowej został nazwany¹ Ministerstwem | Oświaty. Ta agenda rządowo-partyjna różniła się jednak w sposób zasadniczy od I Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z okresu II Rzeczypo- I spolitej tym, że:

1.    Wyłączone z niej zostały sprawy wyznań religijnych i oddane w ręce UBP I (Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego — późniejszego UB).

2.    Dla kreowania kultury — opozycyjnej wobec dziedzictwa zaetykietowanego „bur-żuazyjnym” — zostało utworzone Ministerstwo Kultury i Sztuki, którego głównym I zadaniem było zrealizowanie określonej polityki nazwanej „ofensywą ideologicz- I ną”, czyli wspieranie i upowszechnienie „socrealizmu” jako najbardziej Wartościo- I wej formy przekształcania i kreowania świata wedle utopii komunistycznej poprzez I przekształcanie STAREGO ADAMA i kształtowanie NOWEGO CZŁOWIEKA. I

3.    Sprawy szkolnictwa zawodowego oddano specjalnie utworzonej agendzie CUSZ (na 8 lat), aby zbudowany został system kształcenia zawodowego rtk boziomie ponadpodstawowym o charakterze wąskospecjalistycznym i dostosowanym do I potrzeb kadrowych gospodarki centralnie planowanej i upaństwowionej.

Wyłączenie tylu zakresów z działania ministerstwa i jego redukcja do problemów systemu oświaty spowodowała, że trudniejsze do rozpoznania stało sie dzieło nazwane „ofensywą ideologiczną”, co dzisiaj może być przyczyną dobrego Samopoczucia sprawców i uczestników tego procesu.

Podsumowując ten okres, możemy powiedzieć - wykorzystując język Współczesny - że jest to okres reformy strukturalnej i programowej w polskiej ©świacie, dokonanej bez respektowania podstaw prawnych. Cechą charakterystyczną dokonanych zmian jest „psucie” dotychczasowych standardów edukacyjnych. Jedynymi przesłankami uzasadniającymi dokonane zmiany wydają się założenia „ofensywy ideologicznej”.

4.2. Lata 1961-1973

Okres ten rozpoczyna ustawa o rozwoju systemu oświaty i wychowania z dnia 15 lipca 1961 roku, która jednocześnie kończy i sankcjonuje proces wcześniejszych zmian strukturalnych i programowych w systemie polskiej oświaty.

Między innymi czytamy w niej: „Oświata i wychowanie stanowią jedną z podstawowych dźwigni socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”, a system kształcenia ma na celu „przygotowanie kwalifikowanych budowniczych socjalizmu”.

Lata sześćdziesiąte są już okresem względnej stabilności w obszarze systemu oświatowego. Uwaga Centrum koncentruje się na:

1) tworzeniu .jednolitego frontu wychowania”; „socjalistycznego społeczeństwa wychowującego"; „zintegrowanego systemu wychowania środowiskowego”, itp.

2)    upowszechnianiu kształcenia zawodowego, szczególnie w zasadniczych szkołach zawodowych i szkołach przysposobienia rolniczego,

3)    budowaniu 1000 szkół na tysiąclecie państwa polskiego (Kościół obchodził w tym samym czasie 1000-lecie chrztu Polski),

4)    wprowadzeniu do szkół wyższych tzw. MELS-u oraz odpowiadających mu przedmiotów w szkołach średnich.

Dobrym komentarzem ilustrującym dorobek oświatowy w ciągu pierwszych 20 lat budowania ładu monocentrycznego w Polsce może być zestawienie wybranych danych prasowych z danymi zawartymi w Raporcie o stanie oświaty¹⁵. Prasa szeroko komentowała fakt, że w 1968 roku urodziła się dziewczynka, której przyjście na świat sprawiło, iż było w PRL-u 35 milionów obywateli, z których w 1972 roku 22,3 miliona było uprawnionych do głosowania (miało ukończonych 18 lat). Raport zaś stwierdzał, że wśród uprawnionych do głosowania poziom wykształcenia był następujący:

3% - legitymowało się wykształceniem wyższym,

15% - posiadało wykształcenie średnie,

44% - miało wykształcenie podstawowe i część z nich także kwalifikacje zawodowe robotnicze,

38% - nie posiadało nawet ukończonej szkoły podstawowej.

To jest bilans ponad 20 lat PRL-u. Spierać się oczywiście możemy o interpretację i wartościowanie tego stanu. Znaleźliby się z pewnością i dzisiaj obrońcy systemu, którzy usiłowaliby dowieść, że stan ten stanowi wielkie osiągnięcie socjalizmu. Można by także dowieść, że było to zamierzone i mające swój sens celowe działanie władzy na rzecz utrzymania niekorzystnej struktury kształcenia na poziomie ponadpodstawowym (ograniczenia dostępu do uzyskiwania przez młodzież wykształcenia ogólnego na poziomie średnim i akademickiego na poziomie wyższym). Spory te jednak nie dzielą środowiska pedagogów z tego powodu, że przeszłość, szczególnie ostatnie pięćdziesięciolecie, nie jest jeszcze przedmiotem poznawczego zainteresowania ludzi nauki i pracowników oświaty.

Zdaniem Janusza Goćkowskiego (1994) - PRL był najbardziej efektywny w produkowaniu 3 typów ludzkich:

1.    Człowieka masowego - żąda on szczególnej atencji i szacunku dla pospolitości, bylejakości, miernoty.

2.    Człowieka biologicznego - zredukowanego do potrzeb biologicznych, nastawionego na przetrwanie i głęboko wierzącego w sens takiej postawy.

3.    Homo sovieticusa — „klienta” systemu, pragmatyka o kalkulacji socjalnej.

Podsumowując zatem ten okres, możemy powiedzieć, że jest to okres względnej stabilizacji, umacniania i utrwalania zmian wcześniej dokonanych. Okres taki

Raport o stanie oświaty (1973) przygotowany został pod kieninkiem Jana Szczepańskiego > zawierał oprócz opisu stanu oświaty (diagnozy dotyczącej programów, planów nauczania, pomocy ukolnych, podręczników, przygotowania zawodowego nauczycieli, potrzeb w tym zakresie, stanu budownictwa, sieci szkolnej, itp.) propozycje reformy strukturalnej i programowej w trzech wariantach.