IMGX76

204 ^Pochwala malarstwa

masy światła i cienia, harmonizować koloryt, tworzyć iluzję przestrzenną, chwytać ruch i wyraz postaci, oddawać podobieństwo w portrecie, nadawać wreszcie wyobrażeniom uczucie, nastrój i „prawdę”. Oczekiwanie, że będą one przekazywać własne doświadczenie egzystencjalne, ■

„wyrażać siebie” czy swą szczególną kobiecą kondycję - byłoby ana- S chronicznym rzutowaniem znacznie późniejszych pojęć na sztukę, wy- ■ rastającą z zupełnie odmiennych podstaw i założeń.

W pokoleniu Boznańsldej zdarzały się, choć nieliczne, trudniące się sztuką emancypantki. Najbardziej zdeklarowaną feministyczną działaczką spo-łeczno-polityczną była Maria Dulębianka (1861-1919), od 1890 roku \ do śmierci poetki nieodłączna towarzyszka Konopnickiej. To ona wał- ■ czyła o dopuszczenie kobiet do krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. \

W 1908 roku jako pierwsza kobieta kandydowała - bez powodzenia - 1 do galicyjskiego Sejmu Krajowego, przedstawiając niepodległościowy 1 i demokratyczny program wyborczy. Była wszechstronna - poza ma- H larstwem uprawiała muzykę, zajmowała się publicystyką, redagowała 1 kobiecy dodatek do „Kuriera Lwowskiego”, pełniła różne funkcje ad- I ministracyjne. Od 1900 roku stopniowo odchodziła od malarstwa, za- I angażowana w działalność strzelecką, a potem legionową. Zmarła na I tyfus, którym zaraziła się, wizytując w 1919 roku ukraiński obóz jeniec-1 ki w Mikulińcach²⁶. Druga aktywna emancypantka to Zofia Stańkiewi I czówna (1862-1955), działaczka socjalistyczna i konspir atorka, któtl uwięziona w 1905 roku na Pawiaku, cudem uniknęła zsyłki na Syb I Potem, w okresie międzywojennym, była bardzo czynna w międzynai I dowych organizacjach kobiecych²⁷. W obu jednak wypadkach eman pacyjna i polityczna aktywność nie mają żadnego związku z twórcze I artystyczną. Malarstwo Dulębianki jest dość słabe*, znane są główu I portrety Konopnickiej, może tylko obraz Uwięziona ^dawniej wlał Muzeum Ruchu Rewolucyjnego) jest tematycznym odbiciem \e\ I wy. Żadnego wpływu poglądów i postawy polityczne) nie ma w I Stankiewiczówny - wziętej pejzażystki, popularnej głównie dzid ficznym, nastrojowym widokom staromiejskim, z biesem lat co

45. Kazimierz Srabrowski Julia Stabmwska, 1896