IMGc36 (2)

sków. izolowanych eterem naftowym znajduje się wosk C, z którego można ekstrahować tzw, czynnik wiązkowy (cord factor), obecny w dużej ilości u szczepów zjadliwych, szczególnie u młodych form. Czynnik wiązkowy jest glikolipidem o charakterystycznej strukturze (6,6-dwumyko-lonoilotrehaloza). Hamuje on migrację leukocytów, aktywność dehydrogenaz w komórce, wstrzyknięty myszom zabija je w szybkim czasie.

Najwięcej lipidów zawierają prątki gruźlicy, najmniej prątki saprofityczne. Poza różnicą ilościową istnieją też różnice chemiczne w budowie lipidów, ^^oczyszczonych woskach znajdują się dwa charakterystyczne dla prątków związki — ftiocerol i kwasy mikolowe, które są odpowiedzialne za kwasooporność prątków; warunkiem jest jednak zachowanie struktury fizykochemicznej bakterii. Podobne kwasy mikolowe występują również u Corynebacterium i Nocardia. Wolne kwasy mikolowe działają bodźcowo w zakażonym ustroju powodując powstawanie komórek olbrzymich. Lipidy są związane w komórce prątków z białkami i wielocukra-mi. Kompleks działa antygenowo i alergizująco. Jeśli lipidy zostaną usunięte z kompleksu, traci on zdolność alergizowania ustroju, nie traci zaś właściwości antygenowych. Istnieją różnice w budowie antygenowej prątków chorobotwórczych i saprofitycznych. Mycobacterium bovis i tuber-culosis zawierają białka i węglowodany, których nie stwierdza się ani u Mycobacterium avium, ani u prątków saprofitycznych.

Właściwości fizjologiczne. Prątki rozwijają się dobrze na sztucznych pożywkach w obecności dużej ilości tlenu. Czerpią one energię z utleniania wielu prostych związków węglowych. Zwiększone ciśnienie C0₂ wzmaga ich wzrost. Koch hodował prątki na podłożu złożonym z agaru i gliceryny. Dziś podstawą używanych pożywek jest ścięte żółtko jaja kurzego i mąka ziemniaczana z dodatkiem soli-mineralnych i zieleni malachitowej, asparaginy, jako źródła azotu, i gliceryny, jako źródła węgla. Zieleń tłumi wzrost drobnoustrojów niekwasoopornych. Optimum pH wynosi 6,8—7,0. Najpopularniejsza jest pożywka Loe weristeina~-Jensenay z płynnych podłóż — pożywka Youmansa z plazmą lub surowicą ludzką, a także pożywka Sautona.

Kolonie prątków gruźlicy rosną wolno na wszystkich podłożach. Jest to związane z szybkością ich rozmnażania. Podczas gdy u przeważającej ilości innych bakterii nowe generacje pojawiają się co kilka lub kilkanaście minut (np. E. coli — 23 minuty), czas generacji u prątków trwa od kilkudziesięciu godzin do kilku dni. Gołym okiem widoczne kolonie na pożywce Loewensteina ukazują się mniej więcej po 2 tygodniach; ale czasem jeszcze dużo później.

Na pożywce Loewensteina kolonie mają 2—10 mm średnicy, rosną w formie R (rough) — szorstkiej, o nierównych brzegach; wzrost ich jest obfitszy w obecności glicerolu. Jest to typ wzrostu eugoniczny, charakterystyczny dla Mycobacterium tuberculosis. Kolonie są suche, brodaw-kowate (kalafiorowate), nieregularne, o kolorze kremowym, lub są prawie