Obraz50 (4)

■ „Wieśne wczasy i pożytki” ■

mowy autor Pieśni „Spokojny kąt komu Bóg dał...” był bardziej konkretny:

Już mu nie daj bażanta, żurawia ni dropu,

Bo on z żoną smaczniej zje domowego skopu.

(w. 65-66)

Dalszy rozwój motywu polegał na rozszerzaniu zestawu potraw chwalonych jako „domowe” i przeciwstawianych „przy-woźnym” wymysłom. Stanisław Miński umieścił w Żywocie ziemiańskim już niemal cały katalog takich polskich dań. Podobne wyliczenia, połączone tu i ówdzie nawet ze swoistymi wskazówkami kulinarnymi, zawiera wiersz z Summariusza Hieronima Morsztyna pt. Dobra myśl ochotnego gospodarza. Tu owa programowa niechęć do zagranicznych specjałów przybiera niemal formę obsesji:

Do pieczystego proszę o przysmaki jakie,

Sałata z ogórkami, dostatki wszelakie.

Jam nie Włoch, za tym mało o kapary stoję,

Limonijej nie pragnę, oliwek się boję.

Lecz co dom ma i czegoś w ogrodzie nasiała,

Daj, ma Zosiu kochana, chyba byś nie miała.

(w.81-86)

Opisy biesiad ziemiańskich pełniły funkcję argumentu w polemice ideologicznej: „ przyprą wne jtoły” to stoły .magnackie, zaś proste potrawy spożywają zi^riianie. Już samn tn zestawienie w epoce nasilone] ksenofobfi i łoUfu Swójszczyzny/było jednoznaczne z oceną, nie wymagało dodatkowycn dowodów. Jeśli je przytaczano, to najczęściej w celach satyrycznych. Na przykład magnat z utworu Wacława Potockiego Pan wielmożny z ziemianinem najpierw chwali się bogactwem swego menu, lecz nagabywany przez szlachcica o zdrowie musi przyznać:

Ale częste z wątroby Dokuczają choroby [...]

Gdy weźmie scyjatyka,

Precz trębacz, precz muzyka.

Do stołu mi nie zagra;

Precz, gdy łomie chiragra.

(w. 41-42, 51-54)

W następującej zaraz potem replice ziemianin zapewnia, że dobre zdrowie, którym się cieszy, zawdzięcza prostemu pożywieniu i pracy, przy której wszystko „wynidzie z człeka w pocie” (w. 78).

55