P1080044

Odwiedziny grobów umożliwiają bodaj najbardziej emocjonalne przeżywanie historii. Społeczny sens Kościoła jako wspólnoty tych, którzy byli, są i będą realizuje się najdobitniej w najstarszych kościołach wypełnionych rzeźbą nagrobną z posadzką z płyt nagrobnych o zatartych już figurach i napisach. Miejscem narodowej pamięci są w znacznej mierze krypty kościołów katedralnych przechowujące szczątki królów i narodowych bohaterów. Od XIV wieku, a konkretnie od pogrzebania Władysława Łokietka, funkcję taką pełni katedra wawelska.

W okresie wcześniejszym funkcję ważnej nekropoli pełniła też katedra poznańska. Tu kultywowano pamięć o pierwszych historycznych władcach: Mieszku I i Bolesławie Chrobrym. Otwartą pozostaje kwestia, czy katedra poznańska była rzeczywiście miejscem ich pochowania, czy też przypisanie katedrze poznańskiej funkcji grzebalnej wobec pierwszych władców jest dziełem stworzonej w głębokiej przeszłości konstrukcji historio-graficznej zastępującej niewiedzę i brak tradycji o miejscu ich pochowania. W poznawaniu własnych początków, w budowaniu historii królestwa niewiedza o miejscu pogrzebania szczególnie pierwszego króla, ale też i jego ojca wprowadzającego chrześcijaństwo, stanowiła brak nie do zniesienia. Najstarsze źródła podają datę śmierci i Mieszka I, i Bolesława Chrobrego, nie wskazują natomiast miejsca ich pogrzebania. Badania historyków wykazały, że informacje w źródłach pisanych o pochowaniu w katedrze poznańskiej Bolesława Chrobrego pojawiają się po wystawieniu w niej nagrobka i ta fundacja okazała się być podstawą dla źródeł pisanych. O pochowaniu Mieszka I w katedrze poznańskiej długo jeszcze brak będzie jakiejkolwiek informacji. Pojawia się ona dopiero u Długosza, który też całościowo porządkuje kwestię najwcześniejszych monarszych pochówków, co do których brak było za jego czasu informacji źródłowych. Skoro istnienie nagrobka Bolesława Chrobrego pośrodku poznańskiego kościoła katedralnego dowodziło jego tam pochowania, to jako oczywiste jawiło się przekonanie, że i grób ojca - Mieszkał, a i syna - Mieszka II znajdował się w tym samym kościele.

Poznańskiej nekropoli przypisał Długosz jeszcze grób Kazimierza Odnowiciela, o grobie Bolesława Szczodrego z oczywistych powodów się nie wypowiadał, o Władysławie Hermanie choćby z Kroniki Galla wiadomo było, że pochowany został w Płocku. Tak więc najwcześniejsze groby monarsze związał Długosz z katedrą poznańską, co jest zgodne z jego wiedzą o znaczeniu Wielkopolski dla początków państwa.

Kluczowe znaczenie dla budowania tej konstrukcji historio-graficznej miało wystawienie nagrobka Chrobrego w katedrze poznańskiej. Pojawia się pytanie, na jakiej podstawie po połowie XIV wieku fundacji tej dokonano, chociaż żadne źródła o tym nie informowały. Odpowiedź najprostsza brzmi: widocznie w katedrze poznańskiej przechowała się tradycja o pochowaniu w niej Chrobrego. Jednak nic na to, poza oczywiście samym nagrobkiem, nie wskazuje. Co więcej, przyjmując nawet tezę o rzeczywistym w 1025 roku pochowaniu w katedrze Bolesława Chrobrego, musielibyśmy powiedzieć, że tradycja o jego tutaj pochowaniu zaginęła. Wystawienie nagrobka w XIV wieku nie jest więc kontynuacją tradycji, a konstrukcją historiograficzną lokującą pochówek Chrobrego w katedrze poznańskiej. Tę opinię uznać trzeba niezależnie od sporu o rzeczywiste miejsce pochówku pierwszych władców.

Czy Mieszko I i Bolesław Chrobry mogli być pochowani w katedrze poznańskiej? Archeolodzy twierdzą: oczywiście tak. Dowodem dla nich są odkryte pośrodku nawy pozostałości dwóch grobów. Ten położony bardziej na zachód miałby być starszy i służyć za miejsce spoczynku Mieszka I, drugi zaś Bolesława Chrobrego. Co do starszego grobu powiązanie go z Mieszkiem I wynikało najpierw z założenia, że chronologicznie związany jest on z pierwszą katedrą, dla której trzeba przyjąć wtedy datowanie przed rokiem 1000 i dalej, że przed rokiem 1000 wobec tego w Poznaniu było biskupstwo. Ograniczmy się do analizy samego grobu. K. Józefowiczówna stwierdziła następujące fakty: grobowiec wkopany w warstwy pod I posadzką katedry, przeciął pierwszą posadzkę i nakryty był drugą posadzką.

99