P1170519

374 Dyskusja

Malinowskiego, musi jednak zauważyć, iż archeolodzy zbyt rzadko rozmawiają z religioznawcami. Część stwierdzeń prof. Szafrańskiego, to fakty potwierdzone przez autorytety. W badaniach religioznawczych, znajdujących się u nas jeszcze w fazie początkowej, z jednej strony chodzi obecnie o interpretację symboli, z drugiej zaś — o klasyfikowanie ich w sensie budowania zbiorów przedmiotów materialnych. Wyraził pogląd, że wyniki tych prac pozwolą z czasem wydatnie uzupełnić wiedzę o dawnych kulturach. W związku z tym prof. Bukowski wyznał, że też jest sceptycznie nastawiony do badań religioznawczych, tym bardziej że odnosi wrażenie, iż pewne spostrzeżenia dobierane są tendencyjnie. Dalecy przecież jesteśmy od możliwości wniknięcia w sferę wierzeń dawnych ludów. Stwierdził następnie, że odpowiada mu zaproponowane przez prof. Malinowskiego wprowadzenie pojęcia fazy przejściowej łużycko-pomorskiej. Uznał też za bardzo istotne obserwacje mgra Wołągiewicza, dotyczące horyzontu marianowskiego z elementami rodzimymi i obcymi, głównie jastorfskimi. Nawiązując do tego mgr Wesołowski wyraził poparcie dla tezy przedstawionej przez mgra Wołągiewicza, że w okresie HD, dobrze datowane elementy kultury pomorskiej współwystępują z elementami kultury jastorfskiej. W tym kontekście bardzo istotne jest wyjaśnienie korelacji pomiędzy grupą górzycką a zachodniopomorską.

Dr Horst podziękował za zaproszenie do wzięcia udziału w sympozjum i z szacunkiem podkreślił zasługi prof. J. Kostrzewskiego w badaniach nad problematyką kultury łużyckiej na Pomorzu. Zauważył, że niestety, w dyskusji nie podjęto zagadnienia grupy uznamsko-wolińs-kiej. Być może małe zainteresowanie tą grupą jest wynikiem niedostatecznej ilości materiału oraz braku dobrych datowników. Ustosunkował się też do zagadnienia początku okresu lateńskiego, stwierdząjąc, że ciągle rysuje się on niezbyt jasno.

Prof. Malinowski zwrócił jeszcze uwagę, że dotąd również schyłek kultury łużyckiej na Pomorzu nie przedstawia się zbyt jasno, stąd praca mgra Wołągiewicza jest bardzo cenna i stanowi istotny krok naprzód. Sam zaś mgr Wołągiewicz zauważył, iż zanim w okresie HC wykrystalizowała się grupa górzycką, na jej terytorium istniały dwie grupy kulturowe: uradzka i spindlerfeldzka. W strefie północnej nie występuje młodsza faza grupy górzyckiej, gdyż na jej substracie wykrystalizowała się tu kultura jastor&ka. Dla tych terenów zaproponował zrezygnowanie z wyróżniania wczesnego i środkowego okresu lateńskiego. Po pełnym okresie HD sugerował wprowadzenie okresu przed-rzymskiego, co bardzo ułatwi synchronizowanie. Zgodził się również z drem Horstem, iż należy wyróżniać grupę uznamsko-wolińską, obejmującą obszar sięgający poza Szczecin i Kamień Pomorski.

Adres autorki: Dr ELŻBIETA SZYDŁOWSKA. Muzeum Górnośląskie, pl. Thal-manna 2.41-902 Bytom

Teresa Węgrzynowicz

WYPOWIEDŹ NA ZAMKNIĘCIE OBRAD SYMPOZJUM „PROBLEMY KULTURY ŁUŻYCKIEJ NA POMORZU”

Szanowni Państwo) Sympoi^um nasze, czwarte z kolei spośród organizowanych w Słupsku spotkań poświęconych problemom kultur archeologicznych, objęło bardzo obszerną tematykę. Wbrew tytułowi sugerującemu ograniczenie zakresu obrad do problemów jednej tylko kultury rozpatrywanej na określonym, dość wąskim terytorium, zajęło się ono pradziejami całego tzw. cyklu łużyckiego na tym obszarze, a nadto problematyką kultur oddziaływających na ten cykl i przez nie inspirowanych. Wiele wypowiedzi badaczy polskich i zagranicznych (profesorów B. Gedigi i Z. Bukowskiego, doktorów H. Thranego, D.-W. Bucka, J. Hrali i E. Piesia, N. Venclovej) dotyczyło ponadto związków Pomorza z odległymi niekiedy obszarami północy, zachodu i południa Europy, dróg i kierunków docierania impulsów kulturowych. Włączenie się specjalistów z innych dziedzin wiedzy stworzyło cenną możliwość spojrzenia na niektóre problemy z pozycji, jakich nie dąją umiejętności archeologa.

Już na wstępie chcę zaakcentować to, co wydaje mi się szczególnie "• ważne: otóż w dziedzinie badań nad kulturą łużycką z obszaru Pomorza byliśmy świadkami przełamania wieloletniego stereotypu myślenia. Pomimo bowiem istniejących tu ciągle luk źródłowych i nierównomiernego stanu rozpoznania poszczególnych regionów Pomorza dwąj prelegenci, prof. dr hab. Marek Gedl i doc. dr hab. Jan Dąbrowski, przedstawili zaskakująco zbieżne spojrzenie na genezę, periodyzaęję i podziały terytorialne tej kultury. Wrażenia bardzo znacznej jednomyślności nie zacierają pewne różnice w proponowanych przez obu autorów cezurach chronologicznych. Dowodzi to. że ogólny postęp w badaniach nad kulturą łużycką, jaki, wbrew pesymistycznym niekiedy odczuciom, odnotowujemy na przestrzeni ostatnich lat, zaowocował powstaniem nowej, twórczej oceny sytuacji Pomorza w epoce brązu i we wczesnej