PwTiR156

310 Rozdział 9

klientów lub obszaru geograficznego. Jeżeli więc w czasie trwania umowy agencyjnej została bez udziału danego agenta zawarta umowa z klientem z tej grupy lub obszaru, to agent ten może żądać prowizji również od tej umowy. W braku odmiennych postanowień umownych agent może domagać się zwrotu wydatków związanych z wykonaniem zlecenia, jeśli były one konieczne i nie przekraczają zwykłej wielkości przyjętej w danych stosunkach. Dla zabezpieczenia roszczeń o wynagrodzenie oraz o zwrot tych wydatków agentowi przysługuje ustawowe prawo zastawu na rzeczach i papierach wartościowych dającego zlecenie, otrzymanych w związku z umową agencyjną.

Umowa agencyjna może być zawarta zarówno na czas oznaczony, jak i na czas nieoznaczony. W tym pierwszym wypadku jeśli jest nadal wykonywana przez strony po upływie terminu, na jaki została zawarta, to poczytuje się ją za zawartą na czas nieoznaczony. Umowa zaś zawarta na czas nieoznaczony może być wypowiedziana w ustawowych terminach, które nie mogą być skracane w drodze umownej. Ponadto omawiana umowa w nadzwyczajnych okolicznościach może być wypowiedziana bez zachowania ustawowych terminów wypowiedzenia. Odnosi się to też do sytuacji niewykonania przez jedną ze stron jej obowiązków w całości lub w znacznej części.

Niezmiernie ważne są dodane do ustawy o usługach turystycznych ustalenia dotyczące działania agenta turystycznego w szczególnych okolicznościach, wprowadzających w błąd klientów. Ustalenia te nakazują uważać za organizatora turystyki takiego przedsiębiorcę, który występuje wobec klientów jako agent turystyczny, jeżeli:

•    w umowach zawieranych z klientami nie wskazuje jednoznacznie właściwego organizatora turystyki, którego reprezentuje, lub

•    działa jako agent organizatora turystyki, który nie jest uprawniony do

zawierania umów z klientami na terytorium Polski, lub

•    działa bez w ażnej umow y agencyjnej lub z przekroczeniem jej zakresu.

W każdej z wymienionych sytuacji wystąpią dwie podstawowe konsekwencje takiego postępowania przedsiębiorcy. Mianowicie będą do niego miały odpowiednie zastosowanie przepisy ustawy o usługach turystycznych dotyczące ochrony klienta, co jest szerzej omówione w punkcie 2 tego rozdziału podręcznika. Ponadto taki pseudoagent będzie ponosił taką jak organizator turystyki odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie danej umowy o świadczenie usług turystycznych. Te z kolei kwestie są przedstawione w punktach 1 i 2 rozdziału 10 podręcznika.

Warto zaznaczyć, że ustalone w ustawie o podatku od towarów i usług z 2004 r. zasady opodatkowania tym podatkiem są w pełni zgodne z rozwiązaniami przyjętymi w VI dyrektywie podatkowej, ustalającej specjalny system podatkowy dla biur podróży. Te szczególne zasady opodatkowania usług turystycznych dotyczą wszystkich prowadzących tego rodzaju działalność, w tym agentów- turystycznych. Podstawą opodatkowania jest obecnie nie obrót, lecz marża pomniejszona o kwotę należnego podatku. Jest to uzależnione od spełnienia warunków stosowania tego szczególnego mechanizmu opodatkowania.

9.24. Umowne stosunki organizatorów turystyki z podwykonawcami

Organizatorzy imprez turystycznych muszą z natury rzeczy korzystać z usług rozmaitych podwykonawców. Liczba i rodzaj tych podwykonawców zależy od charakteru danego pakietu usług turystycznych. Im pakiet ten jest bardziej złożony, tym więcej różnych podwykonawców bierze udział w wykonaniu zobowiązania, które wiąże danego organizatora turystyki z jego klientem. W przypadku zagranicznych wycieczek organizowanych przez polskie biura podróży wchodzą one w stosunki prawne z zagranicznymi biurami podróży, polskimi lub obcymi przewoźnikami, przedsiębiorcami wynajmującymi autokary lub inne środki transportowe wraz z obsługą, przedsiębiorcami hotelarskimi na trasie wycieczki lub w miejscowości docelowej, przedsiębiorcami prowadzącymi restauracje lub inne zakłady gastronomiczne, organizatorami imprez sportowych, kulturalnych, rozrywkowych lub innego rodzaju, lokalnymi przewodnikami turystycznymi, jak też ewentualnie z innymi przedsiębiorcami, będącymi realizatorami szczególnych usług, wchodzących w skład pakietu usług turystycznych uzgodnionego z klientem (np. podmiotami świadczącymi usługi edukacyjne lub lecznicze).

Organizator turystyki wyjazdowej najczęściej stara się o nawiązanie kontaktów umownych z zagranicznymi biurami podróży, które przyjmują na siebie odpowiedzialność za działania bezpośrednich wykonawców konkretnych usług. Praktyka dowodzi, że w takich umowach często nic są należycie chronione interesy polskich biur podróży i brak w nich klauzul dotyczących tzw. podziału ryzyka, czy postanowień co do wyboru prawa właściwego w razie sporu między stronami. W umowach tych nieraz brak też ustaleń co do odpowiedzialności za szkody wyrządzone turystom, co umożliwia uchylanie się od odpowiedzialności zagranicznych biur podróży. Często wykazują one, że były tylko pośrednikami w stosunkach z miejscowymi hotelarzami, przewoźnikami czy restauratorami. W takiej sytuacji trudno dochodzić roszczeń regresowych.

Niektóre polskie biura podróży organizujące wycieczki zagraniczne decydują się na zawieranie umów bezpośrednio z poszczególnymi zagranicznymi podwykonawcami, co nie zawsze okazuje się w ostatecznym rachunku tańszą metodą działania i nieraz prowadzi do obniżenia standardu usług świadczonych klientom. Jednak co do niektórych usług turystycznych takie bezpośrednie kontakty organizatora turystyki wyjazdowej i samych uczestników wycieczki z podmiotami świadczącymi dane usługi są wręcz konieczne. Tak jest w szczególności