Skanowane2

przed Indrą, najpopularniejszym z bogów wedyjskich (w Rigwedzie przeszło ,250 hymnów jest dedykowane Tnrirw, tylko Ifi .Warunie, a 35 wspóirne~'Mltrze, "'Wa runie i Aditjom). Indra jest „herosem” w najwyższym stopniu, śmiałym wojownikiem o niezwyciężonej energii, pogromcą potwora Wrtry (który zebrał wody), niestrudzonym konsumentem somy. Jakiekolwiek by nie były proponowane interpretacje, nie da się ukryć wartości kosmicznych Indry i jego demiurgicznego powołania. Indra okrywa niebo (Rigweda, I, 61, 8, 9), jest większy od całej ziemi (I, 102, 8; III, 32, 11), niebo jest jego diademem (I, 173, 6), a ilości somy, które potrafi połknąć, są przerażające. Czyż nie połyka on trzech jezior jednym haustem (VI, 17, 11)? Upojony somą, zabija Wrtrę, wywołuje huragany, wstrząsa horyzontem. Wszystko, co czyni Indra, kipi siłą i chełpliwością. Jest on żywym urzeczywistnieniem pełni życia, energii kosmicznej i biologicznej; dzięki niemu krążą krew i soki, on ożywia zarodki, wypuszcza strumienie i rozwiera chmury. Piorun (wadżra) jest bronią, którą zabił Wrtrę, a Maruty, bóstwa huraganowe niższego rzędu, których Indra jest wodzem, również używają tej boskiej broni. „Zrodzeni ze śmiechu błyskawicy” (I, 23, 12) Maruty są wielokrotnie wzywane, by nie rzucały swych „pocisków” (Rigweda, VII, 56, 9) na ludzi i na bydło i by ich nie zabijały (V, 55, 9; VII, 56, 17 itd.).

Burza jest nade wszystko mToptaniem sił twórczych; Indra rozle wa deszcz- i rozkazuje wszystkiemu, co jest wilgotne; jest on bo wiem jednocześnie bóstwem urodzaju (nor. Hopkins, Indra as Go oj Fertility) i archetypem sił-rozr-odczych (Rigweda, VI, 46, 3 naz_. wa go sahasramusżka — „o tysiącach jąder”). Jest on urwawa pati — „panem roli” i sirapati — „panem pługu” jest „bykiem zie mi” (Atharwaweda, XII, 1, 6), zapładniającym rolę, zwierzęta i k biety (por. Meyer, Trilogie, t. III, s. 154 ns.). „Indra rodzi zwierzęta (Maitri-samhita, II, 5, 3); na weselu wzywa się go, aby dał panni młodej 10 synów (Hiranjakecingrihjasutra, I, 6, 20, 2), a mnóstv innych inwokacji (por. Meyer, t. III, s. 164 ns.) odnosi się do je niewyczerpanej siły rozrodczej. Wszystkie atrybuty i wszystkie pr rogatywy Indry są ze sobą powiązane, a dziedziny, nad którymi p nu je, wzajemnie sobie odpowiadają. Gdy mowa o gromach, kt' padają na Wrtrę i uwalniają wody, albo o burzy poprzedzają deszcz czy też o połykaniu niebywałych ilości somy, albo o urod ności i o jego gigantycznych możliwościach erotycznych, w każd wypadku mamy do czynienia z epifanią siły żywotnej. Najmniejszy jego gest tryska nadmiarem, nawet jego przechwałki i chełpliwość. Mit Indry wyraża w sposób cudowny głęboką jedność panującą we wszystkich przejawach pełni życia. Dynamika rozrodczości jest jednakowa na każdym szczeblu kosmicznym, a terminologia, jaką się posługuje mit, wskazuje zarówno na solidarność wszystkich środków zapładniających, jak i na wspólne ich pochodzenie. Etymologicznie warsza — „deszcz” jest bliskie wriszan — „samiec”. Indra nieustannie wprowadza w ruch siły kosmiczne, przyczyniając się do krążenia energii biospermatycznej w całym wszechświecie. Zasoby jego żywotności są niewyczerpane i na nich opiera się nadzieja człowieka h Indra jednakże nie jest stwórcą; rozwija-amżycie i ro-zdaje je obficie całernu światu, ale go nie tworzy. Funkcja stwórcza, która cechuje każde bóstwo uraniczne, „wyspecjalizowała się” u Indry w funkcję rozrodczą i ożywczą.

27. Bóstwa zapładniające. Indrę porównuje się nieustannie do byka (por. teksty zebrane przez Oldenberga, Religion des Veda, II wyd., s. 74; Hillebrandt, Vedische Mythologie, II wyd. 1929, t. II, s. 148). Jego irański odpowiednik, Werethragna, ukazuje się Zara-tusztrze pod postacią byka, ogiera, kozła i dzika (np. Jaszt, XIV, 7—25), które stanowią „symbole ducha samczego i walczącego, elementarnych sił krwi” (Benveniste-Renou, Vrtra et Vrthragna, s. 33). Nieraz Indra nazywany jest również trykiem (mesza; por. Rigweda, I, 51, 1). Podobne zwierzęce epifanie występują również u Rudry, bóstwa prearyjskiego, które Indra zaasymilował. Rudra jest ojcem Marutów, a w jednym z hymnów (Rigweda, II, 34, 2) czytamy, jak to „byk Rudra stworzył ich w jasnym wymieniu Priszni”. Niebiańskie bóstwo zapładniające złączyło się pod postacią byka z boginią--krową o wymiarach kosmicznych. Priszni to jedno z jej imion, na-

¹ Ten krótki opis hierofanii Indry, ujawnionej przede wszystkim w mitach, nie wyczerpuje funkcji, jakie spełnia on w religii indyjskiej. Każda postać boska jest wplątana w liczne obrzędy, nad którymi trudno nam się tu rozwodzić. (Należałoby np. wskazać, że Indra i jego towarzysze Maruty są archetypami indoaryjskich społeczeństw ludzkich, składających się z młodych ludzi, którzy poddawali się rozmaitym „próbom” w czasie inicjacji; ppr. Stig Wikander, Der arisćhe Mannerbund, Lund 1938, s. 75 ns.). Ta uwaga dotyczy również wszystkich wymienionych tu bóstw.

89