skanowanie0083 (8)

Niewspółmierność

nolingwalny charakter i koncentrują się na określonych kwestiach współczesnych kultur popularnych», przez swoje ograniczenia wskazują na potrzebę zatrudnienia komparatysty, legitymującego się «znajomością języków obcych, doświadczeniem w tłumaczeniu zjawisk kulturowych, umiejętnością prowadzenia dialogu między poszczególnymi dziedzinami oraz teoretyczną wrażliwością»” (145, 147). Komparatystyka literacka może przewodzić debatom na temat kanonu literackiego poprzez proponowanie nowych dzieł i nowych modeli kanomcznośd(i43). Wydaje się, że naszej dyscyplinie wyznaczono rolę humanistycznej dziedziny przejściowej, dyplomaty pośród dyscyplin, izby rozrachunkowej swoistości kulturowych.

Zajmowanie pozycji przejściowej oznacza też konieczność przyznawania się do wielorakich zobowiązań. „Historia, kultura, polityka, położenie, płeć kulturowa, orientacja seksualna, klasa, rasa - czytanie w nowym trybie musi uwzględnić jak najwięcej takich czynników. Sztuka w tym, by [...] nie sugerować, że dzieło literackie da się wyjaśnić jako niezapośredniczone odbicie tych czynników a [...] [tak, aby doprowadzić do] kontekstualizowania bez reifikacji”¹. Lecz prawdziwy kapitał można zbić właśnie na reifi-kacji, jak zawsze - badania, przykładowo, „literatury rasy mieszanej” \mixed-race literaturę] budzą przecież zainteresowanie dzięki swym zapewnieniom, że literatura tworzona przez osoby, które potwierdzają swoją przynależność do wielu „ras”, lub literatura, która o takich osobach opowiada, jest osobnym rodzajem literatury². Gdyby badanie, powiedzmy, rytmu w poezji japońskiej, greckiej i staroskandynawskiej przeczyło temu, że istnienieje „rytm poetycki” uniezależniony od danego kontekstu porównawczego, byłby to pomysł dość niezwykły. Niemniej jednak wydaje się możliwe, że de-sygnat porównania nie jest czymś w rodzaju wspólnego mianownika porównywanych zjawisk, lecz samym aktem porównywania - to wniosek, który może mieć poważne konsekwencje instytucjonalne³.

Większość dyscyplin naukowych zasadza się na pomyślnie przeprowadzonej reifikacji. Nie poddawać uprzedmiotowieniu to zadowolić się słabą hipotezą na temat tożsamości opisywanego przez siebie przedmiotu, co opisującym zwykle nie przychodzi łatwo. Nie ulega wątpliwości, że tradycyjne wydziały neofilologiczne - przykładowo: filologii francuskiej - powstały dzięki przekonaniu, że język i literatura podgrupy ludzi żyjących we Francji stworzyły znaczącą całostkę o dającej się opowiedzieć historii; badacze pionierzy urze-czowili francuskość poprzez próby jej zrozumienia. (Gdy pewnego dnia podobne przekonania przestają przekonywać, „przedmioty”, do których odsyłały, jawią się jako reifikacje). Komparatystyka literacka w modelu kontekstualizującym po raz kolejny odgrywa rolę przysłówka pośród przełomowych rzeczowników.

Recepcja raportu z 1993 roku, poświadczona w wypowiedziach różnych, dynamicznych grup badawczych, przynosi zestaw map pojęciowych dyscypliny widzianej z różnych perspektyw. Co zaskakujące, mapy te w znacznym stopniu się pokrywają, a uczeni, którzy spierają się o niemal wszystko inne, w dużej mierze zgadzają się co do kształtu przedstawianego na nich terytorium. Degradacja „literatury” pełniącej rolę jedynego centrum zainteresowań dyscypliny do jednej spośród wielu odmian dyskursu kulturowego jest jednomyślnie odczytywana jako gest skięrowany-zarówno przeciw euro-pęjskiemu kanonowi literackiemu, który przynależy do kultury wysokiej, jak i przeciwko dziedzictwu „wielkiej teorii”, niezależnie od tego, czy respondent ocenia tę degradację pozytywnie czy negatywnie. Przejmowanie pojęć z nauk społecznych jest postrzegane jako poświęcenie autonomii naszej dziedziny, czy to „graniczące z samobójstwem”, czy też ze świadomością, że „tak naprawdę dyscyplinie brak głównego nurtu”⁵⁸. Poprzez dobór przykładów, a czasem także expressis verbis, respondenci zdradzają, jak ich sposoby myślenia ciążą w stronę wybranych przez nich przedmiotów. Powiedz mi, jaki jest przedmiot twoich badań, a ja odgadnę, jaką metodologią się posługujesz. „Porowatość” dyscyplin naukowych odnotowanych w 1993 roku informuje augurów o wzroście popularności gatun-

^flH P, Iłrooks, Muat We Apologize?, w: Comparative Literaturę in the Age..., m. 100; R, Greene, Thoir Gonoration, ibidem, a. 150.

1

   Ch. Bernheimer, op.cit., s. 124.

2

   W. Sollors, Neither Black nor White Yet Both: Thematic Explorations of Interracial Literaturę, New York: Oxford University Press, 1997; Mixed Race Literaturę, red. J. Brennan, Stanford, Calif.: Stanford University Press, 2002.

3

   H. Saussy, Comparatiue Literaturę?, „PMLA" 2003/118, s. 336-341.