skanuj0046 (45)

166

MACIEJ JĘDRUSIK

Jednak nawet niektóre wyspy wulkaniczne byty również stosunkowo ubogie w gatunki roślin żywieniowych. Na przykład w 2. połowie XIX w. J. S. Kubary tymi słowy opisywał bazę surowców spożywczych na wyspie Jap (Mikronezja): „Ubogość wyspy Jap w płody roślinne dające pokarm gotowy, zmusiła krajowców do zajęcia się z nieco większą troskliwością uprawą gruntu i każda rodzina ma, oprócz kawałka uprawnej ziemi około domu, kilka miejsc służących do uprawy jamsu, ignamów i słodkich kartofli. Plantacye jamsu są prowadzone bardzo starannie w gruncie wyniesionym w zagony do 5 stóp wysokie, w których ziemia jest dobrze rozdrobnioną i oczyszczoną z kamieni. Słodkie kartofle więcej wytrwałe na słońce, bywają sadzone w często w miejscach górzystych. W wszystkim tych razach główna część pracy, tj. przygotowanie gruntu, jest zadaniem niewolników. W miejscach nieco zagłębionych, w których zbierają się ścieki wody, krajowcy zakładają plantacye tara, które tutaj stanowi przy jamsie drugi artykuł pokarmowy. Otoczenie domu stanowią banany, tytoń i kurkuma, ostatnio stanowiąc ważny artykuł handlu krajowego. Dńko rośnie tylko Taoca sativa i dwa poślednie gatunki drzewa chlebowego. Z pierwszej krajowcy przyrządzają zapasy mączki. Przy tak pozornym dostatku pokarmu orzech kokosowy gra jednak wielką rolę w żywieniu się krajowca i staje się jedynym ratunkiem od głodu, co przypisać należy częścią dość silnemu zaludnieniu, gdyż wąski kraj nadmorski wyspy żywi przynajmniej 6-8000 krajowców, a w części i temu, że ci ograniczają uprawę gruntu w stosunku do posiadanych niewolników. Z przybyciem białych zostały wprowadzone różne rośliny kuchenne, jak melony (arbuzy) i dynie, ale te nie nabrały znaczenia dostatecznego w ekonomii alimentamej ludu (...). Za napój zwykły służy woda albo młode kokosy, jako też woda słodzona syropem gotowanym z wina palmowego... $ (Kubary 1997,71).

Wraz z przybyciem Europejczyków pojawiły się na Pacyfiku drzewa cytrusowe, papaja, gojawa, maracuja, melony, ananasy, w których uprawie Hawaje wyprzedziły resztę świata, oraz liczne warzywa: pomidory, papryka, czosnek, bakłażany i kapusta. Niektóre ze sprowadzonych roślin trwale wpisywały się w strukturę upraw, niektóre z różnych powodów po początkowych sukcesach zanikały^{1 2}. Europejczycy zintensyfikowali także uprawę niektórych roślin miej-

1

¹ Na przykład na Tahiti owoce cytrusowe sprowadził z Wysp Kanaryjskich J. Cook. Przez pewien czas owocowały doskonale i były eksportowane do Kalifornii (w 1860 r. ponad 10001). Po 1875 r. sady spustoszył wirus Tristeza (LAgriculture..., 1985,5). H. S McKee zauważał: „Pomarańcze wprowadzone na Tahiti w 1768 r. przez kapitana Cooka rozprzestrzeniły się tak szybko, że 50 lat później rosły niemal na całych wybrzeżach i w żyznych dolinach we wnętrzu; jeszcze 50 lat

2

większość drzew znikła, zniszczona przez pasożyty i choroby...” (McKee 1957,12)