str315

E Blijkicwicż-Grilbowiłia. Z. Mikulski    o/tiUnu Wukzowh Jfnf

ISBN 83-OI-MS79-X. O b>- WN PWN 2005

głębokości 58 m (Łomnicwski i in.. 1974). Duże znaczenie ma też parowanie z powierzchni morza przekraczające kilkakrotnie wielkość opadu atmosferycznego. Dopływ wód rzecznych jest minimalny i w zasadzie mieści się w granicach błędu obliczeń bilansowych. Największa rzeka zlewiska - Nil, dająca rocznie 73 km' (Mirowoj..., 1974), nie stanowi jednak głównego dopływu wody, bowiem Dunaj, mimo znacznie mniejszego dorzecza, daje ok. 200 km' wody rocznie. Z innych rzek warto wymienić jeszcze Dniepr i Don, uchodzące do Morza Czarnego.

Inne dane na temat bilansu Morza Śródziemnego podaje A. Majewski (1992). Wysokości opadu są zróżnicowane: od poniżej 200 mm (przy brzegach Afryki) do ponad 3000 mm (Zatoka Kotowska, południowy brzeg Bośni i Chercegowiny); średnio osiągają rocznie 390 mm, czyli ok. 1000 km³. Wysoka jest wartość parowania z powierzchni morza, którą ocenia się na 1250 mm (3130 km³) rocznie. Przyjmując dopływ rzeczny 430 km' rocznie, deficyt wody słodkiej w całym basenie morza wynosi 1700 km' rocznie. Brak ten jest uzupełniany dopływem wód przez cieśniny: Gibraltarską 1520 km’ (z Oceanu Atlantyckiego), Dardanele 183 km' (z Morza Czarnego) oraz Kanał Sueski 5 knr (z Morza Czerwonego). Ocenia się. iż napływ wód oceanicznych brutto wynosi rocznie 40026 km', odpływ zaś z Morza Śródziemnego 38 506 km', co daje netto 1530 km'. Zdaniem Majewskiego „te proporcje bilansowe odgrywają dużą rolę w kształtowaniu się stosunków hydrologicznych morza”.

System północnoeuropejski. System ten obejmuje dwa morza półzamknięte: Białe (Ocean Arktyczny) i Bałtyckie (Ocean Atlantycki) (rys. 247); ich zlewiska graniczą ze sobą. Są to morza płytkie, o niewielkiej pojemności i dodatnim bilansie wodnym.

Morze Białe to stosunkowo niewielkie (90000 knr), wcięte głęboko w ląd morze, mające dość szerokie połączenie z Morzem Barentsa między Półwyspom Kolskim na zachodzie a półwyspem Kanin na wschodzie. Jego umowna granica z Morzem Barentsa przebiega od przylądka Swiatoj Nos na wybrzeżu murmańskim do przylądka Kanin Nos (Majewski, 1992). Pojemność morza wynosi 6000 knr'. Poza niewielkim głównym basenem występuje kilka dużych zatok: Kandałaksza, Oncska. Dwińska i Mczcńska; dwie ostatnie intensywnie zasilane wodami rzek Dwiny i Mezeń. Zlewisko Morza Białego wynosi 739000 knr (tab. 51).

Opad atmosferyczny wynosi 500-550 mm (wartości skorygowane), tj. ok. 50 km', z najwyższą miesięczną wartością we wrześniu, kiedy większość opadu występuje już w postaci stałej (Mirowoj..., 1974). Udział opadów stałych w ogólnej sumie opadu rocznego wynosi ok. 50%. Z kolei parowanie sięga 300-350 mm (30 km'), z wyraźną przewagą w okresie wczesnojesiennynr. jest ono utrudnione wczesnym pojawieniem się pokrywy lodowej i jej kilkumiesięcznym zaleganiem. Duży jest dopływ rzeczny do Morza Białego; na ogólną sumę dopływu rocznego 215 km' (tab. 52) sama tylko Dwina daje połowę tej wartości. Największy dopływ występuje w maju (późnowiosenne roztopy), stanowi on przeciętnie 40% całego dopływu rocznego, najmniejszy zaś w lutym-marcu (Dobrowolski, Załogin, 1982). Natomiast prawie 10-krotnie większy jest wlew z Morza Barentsa przez cieśniny Woronka i Gorło, który ocenia się na ok. 2000 km' rocznie. Odpływ brutto do Morza Barentsa wynosi rocznie ok. 2200 km'. Roczna wymiana wody wynosi ponad 2/3 całej objętości morza, obejmując ponad 50 m jego warstwy (Dobrowolski, Załogin, 1982).

S> Hydrologia ogólna - Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Zdzisław Mikulski - iLibrary Reader

315