str8 (9)

połyskach il50u.bV Znane są z ilustracji rękopisów duże współczesne formy kapeluszy pawich. Rzadziej spotyka się formę okrągłą; częściej używano odmiany kapelusza z wysoką główką stożkowatą, z długimi sznurami, na których opuszczano kapelusz na plecy. Kapelusze z powiększonymi brzegami używane były jeszcze około 1.160 r. we Włoszech w ubiorach do polowania.

151 a. Odmiana wierzchniego ubioru zwana cottardrV: f>. rekonstrukcja kroju surcot ze zwisającym rękawem; c. kobieca suknia wierzchnia ze zwisającym rękawem

r~

i 52. Krótka tunika męska, kaptur opuszczony na szyję, C2epek wiązany pod brodą, około 1300 r.

Idea! piękności męskiej w XIII w, ukształtował się w ówczesnych utworach literackich, romansach i poezji rycerskiej. Za najpiękniejszy typ męski uważano twarz młodą, bez zarostu, który starannie usuwano. Włosy układano nad czołem w duży lok poziomy, w tyle i po bokach starannie podwijano włosy w wałek, który wychodzi! spod czepka lub małej płytkiej czapki kolorowej, filcowej lub ujętej obrzeżeniem z popielic. Przy wzmiankach o zdobieniu fryzur męskich i kobiecych w XIII w. i późniejszych często powtarza się w utworach francuskich słowo chapel z dodatkiem opisu materiału, który służył do wykonania. Chapel mogło oznaczać przepaskę sporządzoną z pasmanterii złotej, splecionej z nitek i drucików złotych z dodatkiem prawdziwych kamieni lub kolorowego szkła; chapel nazywano również ozdobną, sztywną, wąską przepaskę metalową, składającą się z prostokątnych ogniw, jaką często spotkać można na posągach kobiecych (153) i na fryzurach młodych mężczyzn. Tę samą nazwę nadawano przepasce z filcu z naklejonymi na nią, w formie barwnej mozaiki, piórami pawia; była ona ulubioną ozdobą głowy króla francuskiego św. Ludwika. W XIII w. cenione były wieńce z różyczek, noszone przez mężczyzn i kobiety; formę kwiatowych wieńców- stylizowali umiejętnie złotnicy w przepaskach metalowych.

Obuwie męskie w XIII w. było płytkie, lekko

153. Przepaska metalowa do włosów, noszona przez kobiety i mężczyzn, XIII w.

wydłużone, zapinane przy wycięciu; na współczesnych barwnych miniaturach najczęściej wystę-puje w kolorze czarnym. Rękawiczki były stale używanym szczegółem ubiorów męskich i kobiecych. Szyli je rękawicznicy zrzeszeni w cechach francuskich już około 1190 r., używając jako surowców różnych skór starannie wyprawianych. W innych krajach, jak w Niemczech, Austni, a później i w Polsce, rękawiczki robili jako uboczny produkt wytwórcy kaletek, woreczków, pasów i innych wyrobów ze skóry. Szczególnie częste są wzmianki o użyciu jeleniej skóry, a nawet bawolej przy grubych rękawicach nakładanych do polowania ze sokołem, koniecznych dla myśliwego, gdy ptak siedzący na dłoni zrywał się do lotu (154). Na zimę sporządzano rękawice podszywane lekkim futrem jagnięcym, popielicami i tanimi futrami, jak królicze i baranie. Rękawiczki noszone do ubioru codziennego były najczęściej z lekko kremowej skóry ze skośnie ściętym wydłużeniem. Przy ożywionym ruchu budowlanym w XTO w. rękawic roboczych używali rzemieślnicy pracujący pr2y budowach, jak np. murarze i kamieniarze.

Podkreślić należy również symboliczne znaczenie rękawiczek, związane z systemem feudalnym. Na Zachodzie przyjęło się używanie rękawiczek w wytwornym ubiorze od VII w., gdy zaczęli je nosić przede wszystkim królowie i biskupi; rękawiczki nabrały znaczenia symbolu władzy i godności. Znaczenie tego symbolu podkreślano zwłaszcza w krajach, w których przyjęło się prawo niemieckie. Rękawiczki należały za dynastii Karolingów i cesarzy późniejszych do ubiorów koronacyjnych; w XIII w. sporządzali je i zdobili haftem i perłami rzemieślnicy saraceńscy na Sycylii. Podobnie atrybutem władzy stały się rękawiczki we Francji i w Anglii. Przy udzielaniu lenna wasalowi wręczano rękawiczki,

137