stronad 65

64

etap V    — obejmuje podokres przejściowy w stadium eksploracji; jest

to etap intensyfikacji pracy orientacyjnej i poradniczej, skoncentrowanej na zawodach i kierunkach studiów, wybranych przez uczniów w etapie IV; w tym stadium konieczne jest określenie przydatności uczniów do wybieranych

przez nich zawodów i kierunków studiów; w tym okresie

32

zapada ostateczna decyzja zawodowa.

Biorąc pod uwagę fakt, że orientacja zawodowa jest procesem, który obejmuje okres całego życia człowieka (czego nie podkreśla i nie ujmuje w swojej klasyfikacji S. Szajek) oraz przedstawione wcześniej etapy orientacji zawodowej w ujęciach różnych autorów, można zaproponować układ jej okresów w oparciu o etapy rozwoju zawodowego człowieka w ujęciu pedagogiki pracy.

Działania związane z orientacją zawodową, jak również i z poradnictwem zawodowym przebiegać mogą w każdym z trzech etapów rozwoju zawodowego jednostki:

—    w okresie kształcenia przędzawodowego,

—    w okresie kształcenia zawodowego,

—    w okresie aktywności zawodowej.

Zaznaczyć również należy, że począwszy od klasy VII-VIII szkoły podstawowej mówić można o procesie orientacji i poradnictwa zawodowego łącznie, bowiem od tego okresu następują działania związane z poradnictwem zawodowym.

Można także zaproponować następujący układ etapów orientacji zawodowej, obejmujący całe życie zawodowe człowieka:

Etapy orientacji zawodowej

Okres kształcenia pr/cd/awodowcgo	Preorientacja zawodowa - od przedszkola do IV klasy szkoły podstawowej
	Orientacja zawodowa: -    wstępna - klasy V-VU -    właściwa - klasy VII - VIII
	W odniesieniu do uczniów średnich s/kół ogólnokształcących: orientacja zawodowa
Okres kształcenia zawodowego	Orientacja zawodowa - pogłębione wiadomości o wybranym zawodzie
	Reorientacja zawodowa - w stosunku do uczniów, którzy muszą lub chcą zmienić szkołę zawodową
Okres aktywności zawodowej	Reorientacja zawodowa - w stosunku do osób stojących przed koniecznością zmiany zawodu (pnrckwalifikowama się) lub specjalności lub dążących do mistrzostwa w zawodzie

I

65

3.2. Formy i metody orientacji zawodowej

Za podstawową formę orientacji zawodowej stosowaną we wszystkich etapach dotyczących uczniów szkól podstawowych, średnich ogólnokształcących i

3')

zawodowych S. Szajek uważa lekcję."

Szczególne znaczenie przypisuje zaś tzw. lekcjom wychowawczym, czyli godzinom do dyspozycji wychowawcy klasy. Wychowawcza ma największe możliwości obserwacji swoich uczniów, rozpoznawania ich uzdolnień i zainteresowań. Może on także w trakcie lekcji wychowawczych poruszać tematy związane z pracą ludzką, zawodami, społecznym podziałem pracy. Godziny wychowawcze już od V klasy szkoły podstawowej można także poświęcić na:

— omawianie podstaw, na których opierać się musi właściwy wybór zawodu, a więc znaczeniu stanu fizycznego, zainteresowań i uzdolnień oraz innych właściwości psychicznych dostosowanych do wymagań pracy zawodowej, potrzeb gospodarczych regionu i kraju, możliwości kształcenia zawodowego,

- zaznajomienie z grupami zawodów, które zabierają wspólne elementy wielu zawodów występujących w danym regionie i stanowiących jego specyfikę; należy również scharakteryzować zasadnicze grupy zawodowe, które występują w całym kraju (np. mechaniczną, elektryczną, budowlaną, elektroniczną

itp.).

Istotną rolę w procesie orientacji zawodowej przypisuje się również zajęciom z przedmiotu: technika w szkołach podstawowych i lekcjom wychowania technicznego w liceach ogólnokształcących.

Należy pamiętać jednak, że nauczyciele tych przedmiotów mają możliwości zapoznania uczniów jedynie z zawodami związanymi z techniką, wymagającymi podbudowy teoretycznej z zakresu matematyki, fizyki, chemii czy geografii. Oprócz tych zawodów funkcjonuje cała sfera takich, dla których podbudowę stanowi wiedza z zakresu przedmiotów humanistycznych i społeczno-politycznych.

Ważną formę orientacji zawodowej stanowią także wycieczki, organizowane przez szkołę. S. Szajek wyróżnia tutaj trzy rodzaje wycieczek:

-    wycieczki organizowane w ramach planowej preorientacji i orientacji zawodowej, przygotowywane przez wychowawców klas, pedagogów szkolnych lub koordynatorów do spraw orientacji zawodowej,

-    wycieczki związane z realizacją programu nauczania poszczególnych przedmiotów, wykorzystywane do zapoznania uczniów z zawodami, dla których wiedza rzeczowa danego przedmiotu stanowi podbudowę teoretyczną,