bożena wojtasik doradca zawodu stronad 65

64

kami materialnymi: testami, kwestionariuszami, ankietami, przyrządami. Nastawiony jesi przede wszystkim na diagnozę. Doradca leseferysta nie chce stawiać diagnozy, interesuje go.przede wszystkim rozwój ucznia. Posługuje się środkami niematerialnymi, którymi są: ciepło, życzliwość, kongruencja, empatia, akceptacja, a także aktywizującymi samodzielną aktywność ucznia. Te wskaźniki również zmieniają się zgodnie z osią kontinuum (rys. 13).

I    K    SC    L -

środki

mntnrialne-

Uiagnoza

fl [i |j ^środki

niematerialne oraz aktywizujące ucznia—rozwój

Ociacrenu jit r.t rys 11

Rys. 13. środki działania (źródło. oprać, własne)

Wydaje się, iż elementem najbardziej różnicującym działalność doradcy są metody działania ⁶ⁱ⁾. Doradca ekspert podaje radzącemu się głównie i n-s t r u k c j e, informator informacje zawodowe, konsultant udziela porad zawodowych, spolegliwy opiekun stymuluje do działania, wspiera, sugeruje, ale proszony o pomoc nie odmawia po-Tady, leseferysta nie udziela żadnych rad ani nawet sugestii. Stwarza tylko możliwości, czasem oświetla pole problemowe, jest c i e r p 1 i w y m s ł u-c h a c z e m.

Niestety metody działania nie zawsze są czułym wskaźnikiem. Weźmy pud uwagę choćby poradę zawodową, charakterystyczną dla konsultanta.

El    K    SO    L

, « ----------- ¹ — ►

instrukcje    informacje    porady    sug<*4tlft    oświetlenie

zawodowe    zawodowo    poln problemu

Otn.iewrvi* jok n* ry*. II

Rys. 14. Metody działania (źródło: opiac. własne)

^ „Przez metodę w znaczeniu szerokim rozumiem zespół czynności i środków stosowanych do osiągnięcia jakiegoś celu łub zrealizowania jakiegoś zadania" (podaję za: K.Gorzc: a k. op. cit., s. 54)

Każda z metod działania doradcy (eksperta, informatora, spolegliwego opiekuna i leseferysty) może stanowić element porady zawodowej. Konsultant jako „doradca środka”⁷⁰ posługuje się również instrukcją, informacją, sugestią czy też tylko oświetla pole problemowe. Najłatwiej zatem określić wskaźniki dla skrajnych modeli.

Ostatnim, piątym elementem działalności doradcy, jest wynik działania, czyli podejmowanie decyzji zawodowej. Nieodłącznym jej atrybutem jest odpowiedzialność. Ekspert decyduje za ucznia, wobec tego odpowiedzialność za trafność decyzji spoczywa wyłącznie na nim. Informator, jako nadawca informacji, weźmie również odpowiedzialność na siebie, ale nie do końca. Uczeń bowiem jako odbiorca może odpowiednio przetwarzać i modyfikować informacje. Konsultant natomiast jest współodpowiedzialny za decyzje, ponieważ podejmuje je razem z uczniem. Spolegliwy opiekun pobudza ucznia, sugeruje mu pewne rozwiązania, ale decyzja należy do osoby radzącej się. Odpowiedzialność leży zatem po stronie ucznia, choć doradca również jest w pewnej części za nią odpowiedzialny. Dla leseferysty wynikiem działania jest decyzja zawodowa zupełnie samodzielnie podjęta przez ucznia. Wobec tego odpowiedzialność spoczywa tylko na radzącym się. Również i tutaj poszczególne wskaźniki zmieniają się płynnie, zgodnie z usytuowaniem modeli na osi kontinuum.

decydowanie za ucznia-

odpowiedzialność

doradcy

samodzielna decyzja ucznia-odpowiedzialność radzącego sio

,aV na lys. 11

Rys. 15. Wyniki działania (źródło: oprać, własne)

Zdaję sobie sprawę, że dysponując jedynie miękkimi wskaźnikami nie jest łatw'o dokonać podziału modeli. Na pewno najłatwiej wyróżnić dwa skrajne modele (eksperta i leseferysty) oraz trzeci model „środka” — konsultanta.

4. WYMIARY DZIAŁALNOŚCI DORADCY ZAWODU

Omawiając dokładniej modele działalności doradcy zawodu, zwrócę uwagę na trzy wymiary określające te modele:

⁷⁰ Konsultant jest umieszczony w środku osi kontinuum.