wstęp do teorii polityki img 40

45

Jedną z najbardziej rozpowszechnionych, a równocześnie użyteczną analitycznie jest klasyfikacja, jaką w jednej ze swoich pierwszych prac przedstawił Kalevi J. Holsti^{31 2}. Autor ten nie jest, co prawda dokładny w stosowanej terminologii, albowiem równolegle posługuje się terminami: cel, interes narodowy, interes czy wartość, które jednym razem traktuje jako różne kategorie, drugim jako synonimy. K. J. Holsti wyodrębnia, w oparciu o kryteria istotności i czasu trwania, trzy grupy tych pojęć.

Pierwszą stanowią cele podstawowe wyznaczane przez ośrodkowe (corej wartości i interesy w obronie, których przew ażająca część narodu skłonna jest ponieść największe ofiary. Zauważyć należy, że ta kategoria nawiązuje do wielu pojęć wyodrębnionych przez przedstawicieli szkoły „realizmu politycznego", takich jak: koncepcja „twardego jądra” interesu narodowego z teorii Hansa J. Morgenthau”, pojęcie „ży wolnych interesów” o których pisał m.in. Fredcrick Hartmann⁴⁰ czy też kategoria „bezpośrednich celów-interesów" z prac Karla Von Vorysa'^ł\

Do drugiej grupy celów śrcdniofalowych (średniookresowych) Holsti zalicza rozmaite żądania wysuwane pod adresem innych państw. Cele te obejmują różnorodne dążenia do zabezpieczenia publicznych interesów państwa i prywatnych interesów grup nacisku, a także międzynarodowego prestiżu państwu. W sumie są to cele ekspansywne. Nie jest jednak jasne, czy właściwie cele tego rodzaju nie mogą być bezpośrednimi celami krótkoterminowymi lub też celami długofalowymi.

Trzeciągrupę stanowiącelc długofalowe o nieokreślonym horyzoncie czasowym. Są to cele nie tyle długoterminowe, co uniwersalne, zawierające wizje i plany odnoszące się do politycznej i (lub) ideologicznej organizacji „systemu międzynarodowego” oraz reguł zachowania się państw na forum między narodowym²³.

Zasadnicze znaczenie dla polityki zagranicznej każdego państwa mają cele grupy pierwszej, jako że wyrażają one dążenia do ochrony i utrzymania podstawowych dla każdego narodu i państwa wartości. Zdaniem K. J. Holstie-go - wartości te obejmują obronę w łasnego terytorium i zapewnienie niezależnego trwania politycznego, społecznego i gospodarczego systemu na obszarze państwa oraz zabezpieczenie tożsamości etnicznej i językowej zamieszkującej tam ludności¹⁵. Dodać należy, że „ośrodkowe” interesy i wartości zakładają konieczność zapewnienia istnienia i przetrwania narodów i państw w środowi-

1

⁵⁴ Holai. op.cit, s.131 i nast. Klasyfikację tę przyjął jako podstawę swojego wykładu Radowi Yuka-4nović w pracy Osnów teorije wn/ske poiuike, Zagreh: Centar za Kultumu Djelamost 1981. s. 134-132. * Morgemhau, Dilemmas of Połlrics, Chicago: Lniversity of Chicago Press 1958, s. 65-69.

" Frederick llaitmann. The Reiations of Nations, wyd. 2, New York: Macmillan 1962, s. 6, 14. Kaegorią „Żywotnych interesów" posługują się także badacze brytyjscy. Zob.: Frankel. National Inie-naŁ .i 73-76; F. S. Northcdgc, The International Poiłlicai System, London: Faber 1976, s. 194-197.

2

¹ Kari Vbn Vbiys. The Concept of National Interes1.1 w. ] Yfemon Vari Dykc (red. k Sonę Ąpproaches and Canccpts Used in the Teachlng ofInternational Połilics, Iowa City: State Uni versity of Iowa 1957. s. 51. ^c Holsti, op.cit., s. 138-146.

⁴¹ Ibidem, s. 131-135.