Zasady Wykładni Prawa L Morawski$1

* ■ ■ Rozdział XII. Wnioskowania prawnicze ■ « '*

jakiegoś działu, czy rozdziału nie wymieniając konkretnych przepisów lub też, gdy do przepisów prawnych odnoszących się do jednej instytucji prawnej nakazuje stosować per analogiam przepisy prawne innej instytucji prawnej³². Kategorycznie uznać jednak należy, że także w przypadku analogii iuris sąd nie może poprzestać na samym powołaniu się na zastosowaniu tego sposobu wnioskowania, ale musi przytoczyć albo zasady prawne albo powszechnie aprobowane w orzecznictwie i doktrynie wartości porządku prawnego, które uzasadniają zastosowanie analogii iuris. Z ostrożnością podchodzić należy natomiast do przypadków, gdy interpretator poprzestaje na ogólnikowym powołaniu się na bliżej nieokreślone przepisy jakiejś ustawy, innego aktu normatywnego, czy nawet instytucji prawnej, mimo że z takimi sytuacjami spotykamy się nagminnie (por. niżej). W każdym razie wnioskowanie, którego podstawą nie jest żaden szczegółowy przepis prawny, ale ogólna i abstrakcyjna zasada prawna, jest ze względu na zakres swobody wnioskującego w oczywisty sposób bliższe analogii iuris niż analogii legis. Tym bardziej odnosi się to do sytuacji, gdy podstawą wnioskowania są nie wyrażone expiicite w tekście prawnym wartości lub ideały na których opiera się porządek prawny.

Mimo wielu kontrowersji i niejasności związanych ze stosowaniem analogii iuris orzecznictwo naszych sądów uznaje ją zasadniczo za dopuszczalną³³. Przykładem może być orzeczenie TK z 8 listopada 1994 r. (P 1/94, OTK 1994/2/37), w którym stwierdza się wprost, że „przy usuwaniu luk nie powinno się wykluczyć korzystania z analogii, i to zarówno z ustawy, jak i z prawa”. O dopuszczalności stosowania w naszym prawie analogii iuris wspomina również uchwała SN z 24 września 1997 r. (I KZP 14/97, SNKW 1997/11-12/94). Do tego orzeczenia nawiązuje z kolei postanowienie SN z 25 maja 2001 r. (WA 15/01, OSNKW 2001/9-10/81), w którym wskazuje się, że analogia iuris jest dopuszczalna również na terenie postępowania karnego, pod warunkiem wszakże, że jest to analogia na korzyść oskarżonego. Tak na przykład SN w postanowieniu z 23 marca 2004 r. (WZ 24/04, OSNKW 2004/6/60) dochodzi do wniosku, że nie do zaakceptowania byłaby taka sytuacja, w której pokrzywdzo-

³²    R. Mastalski, Interpretacja prawa podatkowego..., s. 114; A, Municzewski, Problem luk i analogii w najnowszym orzecznictwie SN, [w:] Filozoficzno-teoretyczne problemy sądowego stosowania prawa, red. M. Zirk-Sadowski, Łódź 1997; E. Waśkowski, Teoria wykładni prawa cywilnego, Warszawa 1936, s. 166.

³³    Podobnie w wielu innych krajach - por. Interpreting Statutes..., s. 62.

w ■ 241 ■ » *