Image 16 (7)

należy przyznać prawo uświęcania swych początków i odnoszenia do bogów swego pochodzenia, to sława wojenna narodu rzymskiego jest taka, że to iż naród len chełpi się Marsem (bóg wojny) jako swoim ojcem, bo ojcem swego założyciela, plemiona ludzkie znoszą tak samo spokojnie, jak znoszą jego panowanie”. W innym miejscu Liwiusz przyznaje, że wyznawana powszechnie tradycja Rzymu (jego początki historyczne) jest niepewna aż do czasu upadku Gallów. Liwiusz wiedział też, choć o tym nic wspomina, żc także dzieje po upadku Gallów do początków II wojny pu-nickiej, które opisuje, również nie mogły być oparte na „nieskazitelnych pomnikach dziejów", a jedynie na tradycji.

5. Średniowiecze

Dorobek historyków starożytnych daleko przewyższał pisarstwo historyczne długiego, bo trwającego około 1000 lat średniowiecza. Podobnie było także w innych naukach, w których także w okresie średniowiecza suma osiągnięć naukowych w sensie rozwiązania problemów, stworzenia wartościowych koncepcji i wypracowania metod naukowych była niewielka. Zaznaczyła się w tym okresie wyraźnie przewaga sztuki, teologii i filozofii w twórczości duchowej, które były wynikiem bardzo głębokich procesów zachodzących w tej epoce. Olbrzymią rolę zaczął odgrywać Kościół i religia, w odróżnieniu jednak od mitologii greckiej czy rzymskiej, której treści nie był ściśle ustalone lecz w dużej mierze uzależnione od poezji, natchnienia artystów i filozofów, religia chrześcijańska była religią księgi. Podstawę jej stanowiło Pismo święte, które trzeba było umieć czytać i objaśniać, co przyczyniało się do rozwoju szkolnictwa (głównie kościelnego). Wraz z tym, choć powoli, zwiększał się krąg ludzi oświeconych, potencjalnych ludzi nauki. Trzeba podkreślić, że wbrew niechęci średniowiecza do myśli filozoficznej i naukowej starożytności (uznanych za pogańskie) filozofia platonizmu przeniknęła do teologii chrześcijańskiej, a konieczność nauczania religii i znajomości pisma ocaliła wiele z tradycji dydaktycznej i naukowej starożytności.

Nowa epoka wpłynęła na zmiany w dotychczasowej historiografii, zwłaszcza w jej kierunkach i zainteresowaniach. Podjęcie i rozwój badań chrześcijańskich nad przeszłością stały się możliwe pod warunkiem zmiany dotychczasowego przedmiotu badań; przede wszystkim zaniechania sfery polityczno-militarnej zajmującej dotąd historyków starożytności i skoncentrowania uwagi na wydarzenia odnoszące się bezpośrednio do chrześcijańskiego świata. Dla historyka chrześcijańskiego najważniejsze stały się dzieje Kościoła i wypracowanie obrazu świata zgodnego z poglądami filozoficznymi religii chrześcijańskiej, pokazanie dominującej roli chrześcijaństwa i jego drogi jako jedynie słusznej.

Z pierwszych pisarzy chrześcijańskich, który podjął studia nad wycinkiem przeszłości, był Euzebiusz (263-340) biskup z Cezarei. W zarysie historii powszechnej pt. Chronicon przedstawił wiele tabel

0    dużej wartości źródłowej dla chronologii starożytnej. W „Historii Kościoła” podkreślił, że nauki wypływające z historii są doniosłe dla wieków przyszłych i że zdarzenia tworzące dzieje Kościoła są hardziej godne opracowania, niż czyny bohaterskie dokonywane na polu bitew. Za wzór do pisania dzieł posłużyła Euzebiuszowi starożytna literatura typu erudy-cyjnego. Historyk len znalazł swoich naśladowców, był nim między innymi Aureliusz Augustyn (354-430) biskup Hippony i organizator Kościoła w północnej Afryce. Napisał traktat pt. O państwie bożym, w którym zawarł swój pogląd na historiografię, w której przedstawił koncepcję dziejów jaka walki państwa bożego (wybranych) z państwem ziemskim (potępionych). Ciekawe są jego uwagi na temat upadku „pogańskiego” Rzymu, otóż nie podzielając radości z tego powodu uważał on. że zniszczenia dokonaic przez Alaryka w 410 roku dotknęły wszystkich jego mieszkańców, ztrówno pogan, jak i chrześcijan

Coraz birdziej, obok kościelnego, rosło zapotrzebowanie na pisarstwo świeekk, zaangażowane dla potrzeb patriotyzmu narodowego

1    niezbędne dla pilityki. Rozwijało się ono powoli. Duże zasługi w historiografii śrcdnioviecza położyli świeccy pisarze krajów islamu, gdzie nauka historyczna-ozwijała się samodzielnie nie nawiązując do historiografii greckiej. Pocątkowo sporo miejsca poświęcono życiu proroka Mahometa i jego wyzowców, co stało się punkiem wyjścia dla religijnego ujęcia historii ludzkości od jej stworzenia do IX w. n.e. (Al Tabarii). Nie poszukiwano jeszczewówczas przyczyn poszczególnych zdarzeń ani nie porządkowano wątkóv. Historia podawała jedynie zdarzenia historyczne w kolejności chronologicznej.

Historykiem ouuyslowości wszechstronnej był pisarz muzułmański Al Biruni pochodzie} z Uzbekistanu, żyjący na przełomie X i XI wieku. Napisał dwa dzida listoryczne: Ślady przeszłości i Historia Indii. Poznał mnóstwo źrócił historycznych, przeczytał wiele dziel naukowych. Mając ogromną wiedę wyszydzał „historyków - kłamców", którzy ulegali błędnym złudzeniom z góry powziętym opiniom. Krytykował złe nawyki i stronniczość historyów oraz icli niepełne przygotowanie do teuo zawodu.

39