Image0009 (5)

110 Ośwlca?nlv — moment stanowiący o Istocie filozofii

czas. Jeśli Jest się zdania, że tego przedsięwzięcia, samokrytyki rozumu nic da się przeprowadzić - obojętnie Jakie byłyby tego powody — z pomocą Kaniowskich pojęć 1 środków, to realizowanie (den Volly.ug) refleksji tego typu może być pojmowane Jako decydujący moment filozofii. Innymi słowy: z uwagi na postać refleksji. Jest Kaniowska filozofia wzorcowym przykładem dla filozofii w ogóle. Przyjmując za jęto sławnymi Krytykami podział filozofii na filozofię teoretyczną I filozofię praktyczną. można, zgodnie z nim. przejrzyście zarysować, na czym polega moment przezwyciężenia oświecenia.

1) Najprzód o filozofii teoretycznej z Krytyki czystego rozumu¹¹. Punktem wyjścia dla Kanta Jest krytyka. Jakie) empiryzm poddawał w ogóle myślenie, coś w rodzaju sensualistycznej teorii poznania, która nic poprzestaje na znaczeniach. Jakie pojęciom przysługują z tytułu Ich pochodzenia, lecz traktuje pojęcia Jedynie Jako poniekąd pomocnicze narzędzia obróbki doświadczenia. Jako historycznie zmienne Instrumenty uzyskane dzięki doświadczeniu nie pozwalają one uczynić żadnej prawdy poznawalną, chyba że chodzi o prawdę czegoś, co Jest bezpośrednio zrozumiale 1 wiarygodne.

W pierwszym kroku próbuje Kant pokazać, że nasze doświadczenie samojest zgodne z prawem, a więc opiera się na momentach apriorycznych, które w ogóle umożliwiają nam sensowne mówienie o przedmiotach l związkach w tym święcie. Kategoriami, które Kant wydobywa I ukazuje, są pojęcia aprioryczne, zatem pojęcia, z których pomocą każdy myślący organizm porządkuje świat, zanim Jeszcze w ogóle coś w nim rozpozna. Zawsze posługujemy się pojęciami porządkującymi. Jeśli czynimy coś przedmiotem naszego spostrzeżenia czy myślenia. Jeśli np. określamy to Jako pewne Coś. Jako rzecz posiadającą pewne własności. Właśnie tę podstawową strukturę — przedstawianie czegoś I mówienie o tym

" l\ir. Iinmnnurl Kum. Krytyka czystego rozumu, ilum. Komun Ingnr* «lrn. l, 1-2. UKF, PWN. Wuntznwii 1957.

czymś. Iż ma Ic czy Inne własności — ma na myśli Kant. kiedy mówi o apriorycznych funkcjach naszego Intelektu. 'Pym. co rozum w samym sobie „zawiera", z samego siebie wydobywa, są tego rodzaju schematy porządkujące. zgodnie z którymi rzeczywistość zrazu sobie Jako rzeczywistość przedstawiamy I uprzytamniamy (verge-flcnwćlttlgcn) ją sobie, ażeby później móc Ją dopiero poznawać. Innymi słowy: Schematu kategorii ..substancja I własności" nic można pomyśleć — Jak to mniej więcej przyjmuje Hunie — Jako powstałego tylko na podstawie doświadczenia l przyzwyczajenia. Wszak to on dopiero przecież umożliwia to. że w ogóle posiadamy doświadczenie. Na tymże przykładzie kategorii można zatem pokazać. Jaką strategią posługuje się Kant: myśl mająca tylko w sobie samej oparcie zostaje poddana refleksji z uwagi na pewne momenty, bez których rzeczy-wislość Jako taka w ogóle nic może się ukazać, nic można Jej ująć, nie można Jej poznać. Fakt. że la ..kopcrnlkańska" koncepcją pociąga za sobą cały szereg problemów', nie może nas tutaj absorbować. W tym kontekście chodzi wyłącznic o to. ażeby pojąć Kaniowską teorię kategorii Jako krytyczną próbę wykrycia apriorycznych momentów naszej wiedzy, by określić Ich źródła. Jak też ich wzajemne relacje oraz by udzielić odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób można uprawomocnić tc aprioryczne momenty Jako aprioryczne warunki naszego doświadczenia. „Metafizyczna" oraz ..transcendentalna dedukcja” pojęć Intelektu — oto tytuły. Jakimi Kant. wedle merytorycznej Ich kolejności, opatruje to przedsięwzięcie. Dzięki nim samodzielne myślenie [Selł>stdcnkcn) uwolnione zostaje od swej ewentualnej dowolności 1 zyskuje oparcie w swoistej myśleniu transcendentalnej prawidłowości.

Kiedy Kant podejmuje tę próbę dostarczenia uprawomocnienia. rozum rozdziela się dlań na dwie władze: na władzę rozumu w węższym znaczeniu I wiadzę Intelektu. Tym. do czego wystarczają czyste pojęcia intelektu albo kategorie. Jest określenie świata zjawisk.