img019 (49)

Międzynarodowa ochrona praw człowieka. Zaiys    103

Europejski Trybunał Praw Człowieka składa się sędziów, których liczba zależy od liczby państw-stron Konwencji. Wybierani są oni na sześcioletnią kadencję¹⁰⁴. Trybunał dzieli się na: trzyosobowe Komitety (tworzone przez Izby), siedmioosobowe Izby oraz Wielką Izbę złożoną z siedemnastu sędziów. Trybunał rozpatruje skargi osób fizycznych, organizacji pozarządowych lub grupy osób uważających, że zostały pokrzywdzone poprzez naruszenie przez państwo praw zawartych w Konwencji i protokołach (art. 34), przy tym musi spełniać m.in. kryteria'dopuszczalności (art. 35):

-    po wyczerpaniu wszystkich krajowych środków odwoławczych i przed

upływem sześciu miesięcy od daty podjęcia ostatecznej decyzji,

-    musi być złożona na piśmie (formularzu) i podpisana,

-    nie może być poddana innej międzynarodowej procedurze jej rozpatrzenia.

Rozpatrywanie wniesionej i zarejestrowanej skargi przed Trybunałem rozpoczyna się od sprawdzenia przez Komitet jej dopuszczalności. O uznaniu skargi za niedopuszczalną Komitet orzeka jednomyślnie, może także skreślić z listy spraw skargę, jeżeli decyzja taka jest oczywista, tzn. nie wymaga dalszego rozpatrywania. Rozpoznanie wszelkich kwestii spornych związanych z dopuszczalnością skarg pozostaje w gestii Izby. Jest ona także właściwa dla ustalania dopuszczalności skarg międzypaństwowych. Izby rozpatrują skargi i wydają orzeczenia. Jeśli w toku postępowania pojawią się poważne problemy związane z interpretacją Konwencji oraz jej protokołów, może ona zrzec się swojej właściwości na rzecz Wielkiej Izby. Sytuacja ta zachodzi również wówczas, gdy przewiduje się, iż orzeczenie może być odmienne od wcześniejszych rozstrzygnięć w podobnych sprawach. Wymaga to zgody wszystkich stron w danej sprawie. Wielka Izba rozpatruje także wnioski o wydanie opinii doradczych oraz rozstrzyga sprawy przekazane jej w okresie trzech miesięcy od daty wydania wyroku przez Izbę.

Rozpatrywanie skarg toczy się w zasadzie w jawnym postępowaniu, w którym uczestniczą przedstawiciele stron. Możliwe jest także przeprowadzenie dochodzenia. Państwo może przedkładać pisemne uwagi oraz uczestniczyć w rozprawie. Przewodniczący Trybunału może zaprosić każde inne państwo-stronę protokołu, jak i zainteresowaną osobę fizyczną i prawną, poza skarżącym, do przedkładania pisemnych uwag i uczestniczenia w rozprawie. Trybunał orzeka co do meritum sprawy oraz o ewentualnym „słusznym zadośćuczynieniu”. Wyroki Trybunału uzyskują charakter ostateczny i są publikowane oraz przekazywane do Komitetu Ministrów, który sprawuje nadzór nad ich wykonaniem. Trybunał może w każdej fazie postępowania zdecydować o skreśleniu skargi z listy spraw, gdy skarżący nie podtrzymuje swojej skargi lub spór został już rozstrzygnięty, a także z innego powodu, jeśli Trybunał stwierdzi, iż dalsze rozpatrywanie skargi nie jest uzasadnione. Może także, na wniosek Komitetu Ministrów, wydawać opinie doradcze w kwestiach prawnych dotyczących wykładni konwencji i jej stosowania.

¹⁰⁴ Sędzią z ramienia Polski do 2002 r. był prof. Jerzy Makarczyk, a po nim prof. Leszek Garlicki.