img187 (5)

ważna staje sic w postępowaniu społeczno pedagogic/nyiii tirlnilwja ochronna, wyrajajcie a się w ochronie jednostki oraz stwarzaniu |r| wtu linków pomyślnego rozwoju. Postępowanie tak zorientowane dotyczy przede wszystkim tych, którzy nie mogił bądź nie potrafią się chronić sami.

Natomiast jako najcenniejszy zarówno z punktu widzenia pomyślności jednostki, jak i życia zbiorowości, wymienia się twórczy stosunek do środowiska, który „pojawia się, ale także kształtuje pod wpływem przełamywania przeszkód i hamulców w urzeczywistnianiu wartości, w ulepszaniu warunków środowiskowych |...| kształtują ją czynniki osobowe (zdrowie, wiek, cechy psychiczne) i czynniki pozaosobowe, czyli społeczne. Te ostatnie związane są z działaniem innych, wzorcami pożądanych zachowań, dobrami kultury” (ibidem, s. 5).

Tylko dla porządku dodajmy, że jak każda klasyfikacja, także i ta nie znajduje odniesienia wprost do aktywności podmiotów działających. Na ogół charakterystykę ich postępowania można określić w odniesieniu do konkretnych sytuacji. Dlatego leż korzystniej jest, mimo użycia tego terminu przez Radlińską, mówić o stosunku jednostki do środowiska niż o postawie jednostki do środowiska. Bowiem stosunek jest usytuowany w kontekście (Barbier, 2000a, b) i może mieć różny wyraz w zależności od konfiguracji poszczególnych elementów środowiska, zaś z pojęciem postawy wiąże się stale zachowanie wobec środowiska, wobec danej sytuacji (Marody, 1976). Z tego punktu widzenia posługiwanie się terminem „stosunek jednostki do środowiska” pozwala nam na zachowanie ufności w możliwe warianty owego stosunku. Równocześnie, przyjęcie w związku jednostki ze środowiskiem życia perspektywy relacyjnej, pozwała na wzbogacenie wariantów możliwych rozwiązań.

kumka 2.3. Przykład zróżnicowania stosunku jednostki do środowiska

„Przyjęcie określonego stosunku do środowiska życia bywa uzależnione od warunków sytuacyjnych, up. odrzucanie ucznia przez rówieśników w klasie wywołać może aktywność negatywną - agresję lub bierność, w zależności od sytuacji w innych kręgach środowiskowych i kondycji psychofizycznej. Każdy z naszkicowanych typów postaw wymaga przenikliwej refleksji pedagogicznej i będących jej wynikiem działań, wzmacniających postawę twórczą - aktywną, pozytywnie nastawioną na realizację potrzeb jednostkowych, w sposób współbrzmiący z uznawanymi wartościami, wymaga to także wysiłków chroniących jednostkę przed niekorzystnymi dla jej rozwoju wpływami środowiska - nie zawsze wszak dziecko jest w stanie przeciwstawić się tym wpływom lub jc chociaż zneutralizować” (Butrymowicz, 1993b. s. 5).

Z dotychczasowego wykładu wiemy, że pojęcie środowiska życia jest bardzo pojemne i nie można ograniczać go tylko do jednego wymiaru, przestrzennego czy też funkcjonalnego. Współcześnie np. coraz istotniejsze znaczenie dla rozwoju jednostki mają te bodźce płynące ze środowiska życia, które nie są związane bezpośrednio ani z wyraźnie ograniczonym obszarem, ani z konkretną placówką. Należy do nich świat mediów, zwłaszcza komunikacji przez Internet. W wyniku korzystania z telewizji, filmów wideo, gier komputerowych i Internetu środowisko

Jyelii jednostki nabiera trzeciego wymiaru przestrzeni wirtualnej (Przecławska, 1999), Ma to znaczenie także dla rozwoju procesów poznawczych (kultura obrazkowa) oraz dla rozwoju społecznego oraz emocjonalnego. Pedagogów społecznych zajmuje ta problematyka (por. np. Izdebska, 2000) z powodu nieograniczonych możliwości mediów dla stymulowania rozwoju, jak też z uwagi lin wynikające z tego zagrożenia. Dbałość o wymiar profilaktyczny bodźców tak in/umianego środowiska życia jednostki staje się istotnym zadaniem pedagogów społecznych.

Środowisko życia jednostki odnosić można również do środowiska funk-i loimlnego, jakim jest instytucja/placówka. Znane jest sformułowanie Radlińskiej l l%l, s. 393), że „przekształcanie instytucji, dokonuje się przez ludzi i dla ludzi, <ie. dzieje ludzi splatają się z dziejami instytucji, a losy ludzi niejednokrotnie należą od istnienia i funkcjonowania tychże instytucji”. Z tego powodu tak ważne Ma|e sic dokonanie analizy instytucji, które przebiega w toku przygotowywania monografii. Znamienne jest to, że monografii instytucji nadaje się przy tej okazji wymiar osobowy. Oto jak się ją określa:

„monografia instytucji zajmuje się przebiegiem jej [placówki - E.M.-H.] życia. Sięga genezy celów i zamierzeń założycieli. W przedstawianiu działalności poszukuje przyczyn dostrzeżonej trwałości lub zmienności zadań, kształtowania się formy pracy i składania sprawozdań. W wielu iM/ueh pożądane jest pisanie monografii instytucji tak, jak biografii człowieka z wysunięciem na pierwszy plan czynnika ludzkiego (nie tylko twórców i pracowników, lecz również uczestników r/y użytkowników) oraz z pokazaniem różnorodności wpływów oddziaływujących na charakter InNtytucji” (ibidem).

(ihserwacja funkcjonowania placówek dostarcza przekonujących argumentów /m hycających do modyfikowania ich działalności w kierunku bardziej zbliżonym ilu wzorca. Stąd projektowanie przekształcania/przetwarzania środowiska życia Imlnostki w placówce jest coraz bardziej aktualne i nie wymaga dodatkowych ll/nsmlnicń. Natomiast najwięcej kontrowersji wzbudza odpowiedź na pytanie o to, w liikitn kierunku przekształcać, jakie warunki musiałyby być spełniane, aby llinżiut je realizować, a także jakie przyjąć podejście wyjaśniające zjawiska obserwowane w życiu placówek. Są to pytania o istotnym znaczeniu, ponieważ przypuszczalne odpowiedzi na nie kształtują profesjonalne podejście pracownika s po 11 r z n ego/pedagog a społecznego. Analizując czynniki znaczące dla procesu pi/eks/.lałcania/przetwarzania środowiska życia w placówce, zwraca się uwagę na

•    lwu nurty analizy: jeden uwzględniający wymiar makrostrukturalny procesów społecznych oddziałujących na poszczególne elementy systemu (np. Rosnay, 1982)

I diugi, uwzględniający m.in. społeczno-pedagogiczną perspektywę ograniczającą sic ilo analiz mikrośrodowiskowych. Również wątpliwości budzić może istota smnego przekształcania. Może ono polegać na:

•    modyfikacji stanu istniejącego i przekształcaniu niekorzystnych sytuacji w sferze jednostkowej i ogólnoinstytucjonalnej;