img360

9.8 Imiesłowy

Większość imiesłowów posiada końcówki przymiotnika i odmienia się jak przymiotniki.

9.8.1 Imiesłowy przymiotnikowe

• Imiesłów przymiotnikowy czynny czasu teraźniejszego tworzymy od 3. osoby liczby mnogiej czasu teraźniejszego; zamiast litery -t w końcówkach -iot, -yr, -m\ -aT wstawiamy końcówki:    -war, -uj.ee,

-mjre:

unTaioiuMki    czytający

• Imiesłów przymiotnikowy czynny czasu przeszłego tworzymy od 3. osoby liczby pojedynczej rodzaju męskiego czasu przeszłego:

a)    jeśli forma rodzaju męskiego czasu przeszłego kończy się na -n to w miejsce -n wstawiamy końcówki: -blumm, Biuan, BLuee, -Bujne:

uman, UHTaBiiiMii    czytawszy (dawniej)

b)    jeśli forma rodzaju męskiego czasu przeszłego nie ma -n. to dodaje się do tematu końcówki: -uim, -maa, -iuee, -iune:

HŚC, HeClilHH

niosący (dawniej)

• Imiesłów przymiotnikowy bierny czasu teraźniejszego tworzy się od formy 3. osoby liczby mnogiej czasu teraźniejszego; wstawiamy w koniugacji -e- w miejsce końcówek osobowych -jot (-yr) końcówki: -ewibiM, -ewian, -eMoe, -ewibie, w koniugacji -u- w miejsce końcówek -ht (-aT) końcówki; -MMbiii, -nMaa, -MMOe. -MMbie:

umaeMbiM (czytany), npoBoańMbiii (odprowadzany)

Czasowniki Hec™ (nieść), Bec™ (prowadzić), B/ieub (wlec, ciągnąć), ncKŚTb (szukać) przyjmują formy: HeCÓMbm. BeAÓMbIM, BneKÓMbm, MCKÓMblH.

• Imiesłów przymiotnikowy bierny czasu przeszłego tworzymy poprzez dodanie do tematu bezokolicznika lub tematu w czasie przeszłym przyrostka + końcówek -aHHbiń lub -eHHbiii (akcentowane: eHHbiń) lub -Tbiń w następujący sposób:

a)    -aHHbiii, -aHHan, -aHHoe, -aHHbie stosujemy w czasownikach o bezkoliczniku zakończonym na: -aTb, -eBaTb, -OBaib:

MMTŚTb    MHTaHHbiM    czytany

pncoBaTb    pncÓBaHHb!M    rysowany

b)    -RHHbiii, -RHHan, -RHHoe, -RHHbie stosujemy w czasownikach o bezokoliczniku zakończonym na -RTb:

noTepŚTb    noTepRHHbiM    gubiony

c)    -eHHbiii, -eHHan, -eHHoe, -eHHbie (lub -eHHbiii itd.):

Czasownik

1. dodajemy do tematu czasu przeszłego czasowników zakończonych na -eTb. -3th -m», jak również w czasownikach Hec™ {nieść}, nac™ (paść), tprctm {trząść), przy czym następuje częściowa wymiana spółgłosek:

Aeni^Tb	AeneHHbiM	dzielony
Be3TM	Be3§HHblH	wieziony
6epeMb (6eper)	6epe>KeHHbiM	chroniony
Bnewb (BneK)	BneMeHHbiH	ciągniony
Hec™	HeceHHbiH	niesiony

2, dodajemy do tematu czasu teraźniejszego większości czasowników na -ctm:

BecTM (BepyT)    BepeHHbiM    prowadzony

Mec™ (MeTyT)    MeTeHHbiń    zamieciony

rpec™ (rpeóyT) rpeóeHHbiii    grabiony, zaorany

d) -Tbiii, -Taa, -roe, -Tbie dodajemy do tematu czasu przeszłego czasowników na -epeTb, -OTb, -yTb, -HyTb, -biTb i następujących pojedynczych czasowników: >xaTb {żąć, zbierać żniwo; naciskać), HaMŚTb {zacząć), rpeTb {grzać), fleTb {podziać), neib {śpiewać), 6mb (bić), BMTb (wić), nu™ (lać), lUMTb (szyć), 6pmb (golići, KnaTb (kląć), B3RTb (wziąć), MflTb (miąć), noflHŚTb (podnieść), noHŚTb (rozumieć), npHHŚTb (przyjąć), CHRTb (zdjąć):

TepÓTb	TepTbiPi	tarty
KOHÓTb	KÓJlOTblH	kłuty
AyTb	AyTbM	dmuchany
TflHyTb	THHyTbIH	ciągnięty
MbITb	MbITbIH	myty

•    W analogiczny sposób tworzymy imiesłowy bierne od czasowników dokonanych, najczęściej ze znaczeniem obocznym, utworzonych przy pomocy przedrostków.

•    Obydwa imiesłowy bierne mogą z reguły być tworzone od czasowników przechodnich.

•    Obydwa imiesłowy bierne mogą przybierać krótkie formy:

KHMra umaeMa mhóio    książka czytana przeze mnie

KHńra npouńTaHa ópaTOM    książka przeczytana przez brata

•    Obydwa imiesłowy czynne mają formy zwrotne, które tworzymy od czasowników zwrotnych:

óóprouiMHCH, óóptoipaRCR, CopiOLpeecfl,    walczący

óópiomnecfl

óopÓBUJHMCfl, SopÓBLuaRCR, óopÓBureecfl, który walczył óopÓBLunecR

53