img425 (7)

D. Chlebna-Sokół, D. Kardas-Sobcintka

dotyczy nie tylko wielkości, ale i kształtu głowy (z wyjątkiem wodogłowia, które powstaje na skutek zaniku mózgu). Wodogłowie wiąże się z nagromadzeniem płynu mózgowo-rdzeniowego w komorach bocznych. U dzieci z wodogłowiem, poza poszerzeniem szwów czaszkowych, powiększeniem ciemienia przedniego, tylnego i bocznych, widoczne są rozszerzone naczynia żylne skóry głowy, zniekształcenia kości czołowych i skroniowych, a także oczodołów. Zniekształcenie oczodołów w połączeniu ze wzrostem ciśnienia śródczaszkowego prowadzi do zwrotu gałek ocznych „w dół”, tzn. pod powiekę dolną, stąd tęczówki znajdują się w znacznej części poniżej brzegów powiek dolnych („objaw zachodzącego słońca”). Przyczyny wodogłowia wrodzonego to wady rozwojowe wodociągu mózgu i okolic komór oraz wrodzone zakażenia (kiła, toksoplazmoza, cytomegalia). Spośród przyczyn nabytego - najczęściej wymieniane jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Małogłowie (mikrocefalia) rozpoznawane jest wówczas, gdy obwód głowy znajduje się poniżej 3 centyla lub 10, ale gdy inne pomiary przekraczają centyl 50. Małogłowie wiąże się z mniejszą ilością mózgowia (czaszka wzrasta wtórnie, odpowiednio do wzrostu masy mózgu).

Małogłowie dzieli się na pierwotne (prawdziwe) i wtórne.

•    Pierwotne - z miernego stopnia upośledzeniem rozwoju umysłowego, jest następstwem uwarunkowanego genetycznie niedorozwoju mózgu.

•    Wtórne wiąże się z uszkodzeniem mózgu przez różne czynniki (np. zapalne, promieniowanie, leki) w okresie płodowym i wczesnoniemowlęcym; zwykle towarzyszy mu znaczny deficyt umysłowy, niedowłady, padaczka.

Do małogłowia prowadzi również przedwczesne zarośnięcie szwów czaszkowych (craniosynostosis).

Przy oglądaniu twarzy zwraca się uwagę na symetrię, ruchy mięśni i wyraz twarzy. Niewielkie różnice w tkankach miękkich, budowie kości i mimice pomiędzy obydwiema połowami twarzy są zjawiskiem fizjologicznym. Patologiczne różnice mogą występować jako połowiczy niedorozwój twarzy i kości czaszki, wtórny zanik połowiczy i przerost jednej połowy twarzy.

Najczęściej przyczyną różnic w mimice jest porażenie nerwu twarzowego ('VII). Niemożność poruszania czołem (marszcze-nia) i zaciskania powiek (powieka po stronie porażenia nie zamyka się) oraz opadnięcie kącika ust i wygładzenie fałdu nosowo-wargowego są charakterystyczne dla porażenia_Qbwo-dowego nerwu twarzowego; przy porażeniu ośrodkowym zamykanie powiek i poruszanie czołem nie są zaburzone. Porażenie nerwu twarzowego występuje najczęściej w przebiegu chorób infekcyjnych (zapalenie mózgu, półpasiec, świnka, mononukle-oza).

Należy ocenić rozwój, jak i ruchy mięśni twarzy (tiki, skurcze mięśni) oraz obecność wykwitów na skórze, zmian zabarwienia, blizn, rozwój tkanki podskórnej (policzki). Wyraz twarzy może wyrażać ból, lęk, podniecenie, apatię, a także niedorozwój umysłowy. Charakterystyczny wyraz twarzy występuje m. in. u dzieci z zespołem Downa (szeroka nasada nosa, otwarte usta, wystający duży język, fałd nakątny powieki górnej), w kretynizmie związanym z niedoborem hormonów tarczycy oraz w śwince (obrzęk ślinianek przyusznych). Dzieci z przerostem migdałka gardłowego mają ptwąrtęjistą (często niedosłuch, co może spowodować „gapowaty” wyraz twarzy. Zaostrzone rysy, zapadnięte gałki oczne i wpadnięte policzki spostrzega się u dzieci odwodnionych i wyniszczonych (przewlekłe biegunki).

Wybitnie zmienia wygląd twarzy jedna z najczęstszych wad rozwojowych - rozszczep wargi i szczęki z rozszczepem (lub bez) podniebienia.

45