img513 (4)

154 Sacrum i profanum Egzystencja czowieka i uświęcenie życia    155

więc z dużą dozą słuszności stwierdzić, że instytucja inicjacji w wiek męski jest starsza od instytucji inicjacji w związek tajemny; jest ona znacznie bardziej rozpowszechniona, jest też poświadczona na najbardziej pierwotnym poziomie kultury, na przykład u Australijczyków i mieszkańców Ziemi Ognistej. Nie jest to właściwe miejsce do przedstawiania ceremonii inicjacyjnych w całej ich złożoności; musimy tylko pokazać, że inicjacja odgrywa zasadniczą rolę już na archaicznych stadiach rozwoju kultury, że jej przeznaczenie polega przede wszystkim na tym, by zmienić status ontologiczny neofity. Fakt ten wydaje się nam jednak bardzo ważny, jeśli chodzi o zrozumienie człowieka religijnego: pokazuje nam bowiem, że członek społeczności pierwotnej — taki, jaki jest on „dany” na naturalnej płaszczyźnie egzystencji — nie uważa się za „zupełnego”. Aby stać się człowiekiem we właściwym tego słowa znaczeniu, musi umrzeć w tym pierwszym życiu (naturalnym) i narodzić się na nowo do wyższego życia — zarazem religijnego i kulturowego.

Innymi słowy: człowiek pierwotny przenosi ideał człowieczeństwa, do którego dąży, na płaszczyznę nadludzką. Tym samym stwierdzamy, że — po pierwsze — człowiek staje się pełny dopiero wtedy, gdy przekroczy swe „naturalne” człowieczeństwo, gdy w pewnym sensie je odłoży, inicjacja polega bowiem przede wszystkim na paradoksalnym, nadprzyrodzonym przeżyciu śmierci, zmartwychwstania i odrodzenia, po drugie zaś, że ryty inicjacyjne składające się ^ze sprawdzianów, symbolicznej śmierci i zmartwycn' wstania zostały ustanowione przez bogów, herosoW kulturotwórczych lub przodków mitycznych. Ryty* mają więc pochodzenie nadludzkie, neofita zas, ^SP niając je, naśladuje zachowanie nadludzkie, b°^s To ważne stwierdzenie, pokazuje nam bowiem p wnie, że człowiek religijny pragnie być inny*

jest na płaszczyźnie „naturalnej”, że chce się uczynić na podobieństwo obrazu objawionego w mitach. Człowiek religijny dąży do religijnego ideału ludzkości, aw dążeniu tym już znajdują się zarodki wszystkich późniejszych systemów etycznych społeczeństw rozwiniętych. Oczywiście inicjacja jako akt religijny już nie występuje we współczesnym społeczeństwie niereligijnym, sam jednak pattern inicjacji nadal żyje, o czym jeszcze będziemy mogli się przekonać, we współczesnym świecie, mimo że jest on w poważnym stopniu zdesakralizowany.

Fenomenologia inicjacji

W ujęciu ogólnym inicjacja polega na potrójnym objawieniu: objawieniu sacrum, objawieniu śmierci i objawieniu seksualności¹²¹. Dziecku wszystkie te doświadczenia są obce; człowiek inicjowany zna je, bierze je na siebie i włącza je w obręb swego nowego „ja”. Neofita umiera w swym infantylnym, świeckim, nie regenerującym się życiu i rodzi się na nowo do istnienia nowego, uświęconego, tym samym zaś do takiego sposobu bycia, który umożliwia poznanie, wiedzę. Inicjowany nie tylko jest „nowo narodzonym”, „zmartwychwstałym” — jest też człowiekiem, który w i e, który zna misteria, który posiadł objawienia metafizyczne. W trakcie swego „treningu” ^w buszu poznaje on święte tajemnice, mity o bogach ¹ o początku świata, prawdziwe imiona bogów, dogaduje się, jaką rolę mają do spełnienia narzędzia ^Uzywane w ceremoniach inicjacyjnych i jakiego są one

_r J^esli chodzi o te kwestie, zob. Eliade, Mystere et regene-^u>n spińtuelle dam les religions extra-europeennes, „Era-^0s-Jahrbuch”, Rhein-Verlag, Ziirich, t. XIII/1955, s. 57-98.