img978

słowych¹. Mają one jednak ciągle charakter prac wstępnych; na wyniki tych badań trzeba będzie jeszcze poczekać.

Wydaje się, iż warunkiem istnienia sócjolektu jest: 1) istnieńie środowiska społecznego, którego członkowie są powiązani silnymi więzami wewńątrzgrupowymi, idzie tu nie tylko o więźi zawodowe, ale kulturowe, towarzyskie, 2) względna stabilność grupy, 3) silne poczucie odmienności w stosunku do innych grup, 4) ciągłość tradycji, 5) częstotliwość kontaktów członków grupy, nie ograniczona tylko do kontaktów zawodowych.

Nie wszystkie środowiska społeczne spełniają te warunki, dlatego liczba socjólektów jesit — w przeciwieństwie do odmian czysto fachowych, zawodowych — dość ograniczona. Jeśli idzie o klasę robotniczą, to stosunkowo najbardziej Wyrazistym soćjolektem jest gwara środowisk górniczych śląskich. Uproszczeniem byłoby twierdzenie, iż wyrazistość ta wynika z faktu posługiwania się gwarą ludową oraz słownictwem górniczym. Formuła: gwara śląska + terminy górnicze byłaby dla języka górników śląskich zbyt wąska, nie objęłaby wielu zjawisk językowych dziejących się w kręgu tego języka. Niestety, nie potrafię wskazać pracy, która wychwyciłaby kulturowe właściwości języka środowisk górniczych, jego specyficzny styl. Czyni to literatura i film (por. np. filmy Kazimierza Kutza), także rozwinięte badania folklorystyczne, ale brak jest prac językoznawczych opisujących właściwości semantyczne i ekspresywne górniczej gwary, a także i jej odrębność w stosunku do wiejskich odmian gwary śląskiej.

Opracowania dotyczące odmian środowiskowych zajmowały się przeważnie środowiskami charakterystycznymi:    przestępcy, bazarowi

i wędrowni handlarze, myśliwi, wędkarze, uczniowie, studenci (idzie

94

1

Por. m.in. prace: S. Podobiński: Żargon profesjonalny hutników częstochowskich. Zeszyty Humanistyczne WSP w Częstochowie. „Filologia Polska”. Z. 1. Częstochowa 1978, s. 57—63; J. Janasowa: Słownictwo techniczne w akcie mowy. W: Socjolingwistyka. Red. W. Lubas. T. 2. Warszawa—Katowice—Kraków 1979, s. 183—195; I. Nowakowska-Kempna: Nacechowanie emocjonalne języka katowiczan. W: Miejska polszczyzna mówiona. Metodologia badań. Red. W. Lubas. Katowice 1976, s. 55—64; K. Wrońska: Elementy języka mówionego i pisanego w „Życiorysach górników’’. W: Współczesna polszczyzna i jej odmiany. Red. H. Wróbel. Katowice 1980, s. 112—117; S. Gajda: Rozwój polskiej terminologii górniczej, Opole 1976; J. Janasowa, I. Nowakowska--Kempna: Sposoby porozumienia się w hali produkcyjnej. W: Socjolingwistyka..., t. 2, s. 197—206. Na temat badań włókniarzy podjętych w Łodzi por. M. Kamińska: Założenia metodyczne badania polszczyzny mówionej w Łodzi i ich praktyczna realizacja. W: Socjolingwistyka..., t. 2, s. 87—94.