IMG 11

Przeciwieństwem podmiotowego traktowania uczniów jest przedmiotowe (instrumentalne) ich traktowanie. W takim przypadku uczeń staje się wyłącznie obiektem (przedmiotem) oddzia ływań nauczycieli. Uwalany jest za osobę, która nie jest w stanie ponosić odpowiedzialności za własny rozwój, ani też nie zasługuje na uszanowanie własnej indywidualności. Nauczyciele o takiej orientacji skłonni są wymagać od ucznia przede wszystkim bezwzględnego posłuszeństwa, egzekwując je nierzadko wszelkimi dostępnymi sobie środkami Wśród nich dominują nakazy i zaka-kazy, groźby i kary. Nie pozostawia się tu miejsca na żadne niemal przejawy samodzielności i twórczej aktywności ucznia. Ustala się z góry cele i treści, jakie powinny być przedmiotem dążeń uczniów, oraz jak powinni oni postępować w przewidzianych przez nauczycieli sytuacjach. W ten sposób uprzedmiotowia się wszelkie działania uczniów, czyniąc odpowiedzialnym za nie jedynie osobę nauczyciela. Jest to niezgodne z naturalną tendencją rozwojową dzieci i młodzieży. Łatwo przecież przekonać się, iż uestiowie — jak pisze J. Legowicz (1975, s. 112) — „chcą nie tylko biernie przyswajać sobie ustalone programowo wiadomości, ale je współtworzyć, przeżywać, znajdywać ićh sens w postępowaniu i odnajdywaniu się życiowym. Pragną widzieć w nauczycielu przewodnika po dziedzinach współczesnej nauki i wiedzy, przewodnika, który informuje i objaśnia, a równocześnie prowadzi dialog z tymi, których uczy, który « wychodzi z siebie** i zezwala «wyjść z siebie* uczniom, by spotkać się we wspólnej rozmowie, we wspólnym wysiłku myślenia, wzajemnej wymianie poglądów, wątpliwości, wahań i współdokonywanych ustaleniach*.

Tego rodzaju oczekiwania uczniów mają szansę na zaspokojenie, szczególnie w warunkach humanistycznego do nich podejścia nauczycieli. Łączy ich s uczniami — zgodnie z wyrażeniem W. I nlssii wriefego (1994, a 96 l n.) nie tyle relacja instrumentalna (z natury swej ihumanistyczna), ile altruistyczaa, a nada wszystko kooperacyjna. Ta ostatnia nastawiona jest na ree-bsację w^ftlnsfn dobra, tj. zarówno ucznia, jak i nauczyciela kooperacyjna jest wyrazem odwzajemnionego altruizmu gfcMM^any ecnś wspomaga nauczyciela i siei rema Tnk-mpr et tu wezyetkkli pet Saarów wzajemnych powiązań (relacji}