IMG14

VI. MORALNOŚĆ .WICHROWYCH WZGÓRZ”

VI. MORALNOŚĆ .WICHROWYCH WZGÓRZ”

ciami. Przede wszystkim splata się ona z życiem codziennym

brzmiących jak przekleństwa, stanowią jeden z niewielu elemett

mieszkańców farmy. Wspaniałą kreacją jest stary sługa Józef, i świetnie podpatrzona postać zaciekłego kalwinisty, używającego I religii niby kija. Jego tyrady, pełne gromów na grzeszników (de i których np. zalicza Kllcn Dean, śpiewającą stare kolędy)* gróźb, I ś raczej życzeń wiecznego potępienia i pobożnych westchnień, 1

tów humorystycznych, wzmagając zarazem posępną atmosfer; | starego domu. Nabożeństwa odprawiane w domu, stos pobel* I nych książek w dziecinnym pokoju, częste aluzje do Biblii* to [ realia z życia przeciętnej rodziny owych czasów. Nclły Dean | reprezentuje pobożność konwencjonalną: grzesznikom nakazuje f czytanie Biblii, każde zlo kojarzy z mocą diabelską, lecz religijność ; jej jest spokojna i umiarkowana. Jest też ona jedyną postacią tej | powieści, dla której religia i moralność łączą się w sposob j naturalny, a zasady moralne znajdują potwierdzenie w jej życiu; I może nic dorastać do sytuacji lub popełniać pomyłki (rozdz. XII), E lecz siara się zawsze działać dla dobra innych. Jej drobne sła- i bostki — zbytnie zadowolenie z siebie i pewność własnej racji — 1 nic naruszają zasadniczo jej obrazu jako postaci „pozytywnej”^ I lecz nic ona jest bohaterką tej opowieści.

Innym aspektem świadomości religijnej jest frazeologia, opar-1

Wichrowych Wzgórz są „niebem” (w przekładzie „rajem dli mizantropów”, rozdz. I). Hindlcy z żoną siedzą w swoim „raju” (w oryg. „w niebie”) przy kominku (rozdz. III); dzieckuu, patrzącym przez okno Drozdowego Gniazda pięknie umebłowS' ny salon wydaje się niebem (w przekładzie — „rajem”, rozdi VI); sen Kąty w kilka lat później pokazuje jej, że niebo (właśnie to niebo) będzie dla niej nieszczęśliwe (rozdz. IX). Linton Heaihcliff

i Kąty zwierzają się sobie ze swych wyobrażeń o „niebie” (rozdz. XXIV). Oczywiście (z wyjątkiem snu Katarzyny) są to przeważnie metafory ideału szczęścia, tak jak „piekło” jest otchłanią cierpienia, lecz w zestawieniu z osobami Heathcliffa i Katarzyny, wskutek intensywności ich przeżyć, słowa te nabierają wymiaru metafizycznego i zbliżają się wyraźniej do symboliki chrześcijańskiej, zaś Heathcliff wyposażony jest w wiele cech zewnętrznych, wewnętrznych i sytuacyjnych tradycyjnie kojarzących się z „księciem ciemności”: oczy i włosy czarne, ciemna ceta, pycha, bunt, wciąganie łudzi w swe sidła i torturowanie ich; strącenie z nieba do piekła — zarówno w Wichrowych Wzgórzach, gdzie miał być otoczony miłością, jak i w Drozdowym Gnieździe, gdzie odpędzono go od drzwi; a wreszcie jego wielkość przypominająca szatana w Raju utraconym Johna Miltona, nadludzka siła, nadludzka wytrzymałość. W kreacji tej postaci wyraźnym celem autorki jest dramatyzacja zła w całej jego grozie przez wcielenie go w postać bohatera. Po utracie Katarzyny, ostatniego swego „nieba”, destrukcja jak u mitycznego szatana staje się dla Heathcliffa jedynym celem i określa rację jego istnienia tak dalece, żc rezygnacja z destruktywnego działania jest równoznaczna z rezygnacją z życia, jest zapowiedzią śmierci.

Jak jednak można określić wizję Emily Bronte w kategoriach religijnych? Czy Heathcliffa i Katarzynę czeka tak często rozważane przez współczesnych potępienie, czy może zbawienie, czy to w sensie wiecznego szczęścia czy wiecznego spokoju? I czym mogli sobie na nie zasłużyć? Może, jak sugerują czasem krytycy, będzie to zbawienie przez cierpienie?⁵ Metafizyka autorki jest tak daleka od wierzeń ortodoksyjnych, że trudno na to pytanie odpowiedzieć, mimo iż jej ujęcie ludzkich problemów jest mocno osadzone w dialektyce religijnej.

Ibidem, s. 64.