IMG480 (6)

66 (De)Konstrukcje kobiecości

i wartości. Feministyczna krytyka nauki podkreślała przede wszystkim fakt pomijania perspektywy kobiecej, ignorowanie tematów istotnych dla kobiet czy też stosowanie kategorii i narzędzi badawczych, które tej specyfiki nie były w stanie objąć, zniekształcanie świadomości społecznej i kulturowej (na przykład obowiązujące zasady periodyzacji dziejów i nieuwzględnianie udziału kobiet w historii), jak też przeprowadzanie badań wyłącznie na mężczyznach i uogólnianie ich wyników na całą populację. To feministki jako pierwsze zakwestionowały andro-centryczność akademii oraz subobiektywizm nauk humanistycznych i społecznych. Przełamały też ciszę na temat kobiet w filozofii, literaturze czy sztuce. Pod ich wpływem zapoczątkowano studia kobiece (tak zwane women’slgender studies), które już na stałe wpisały się w program uniwersytetów na świecie.

Jednakże pomimo tych wszystkich osiągnięć i znaczącego wkładu we współczesny kształt humanistyki, feminizm, zarówno jako ruch społeczny, jak też ideologia, nie uniknął błędów generalizowania i uniwersalizowania. Ich wyrazem jest dość uporczywe przekonanie, że wbrew różnorodności i frag-mentaryzacji poszczególnych nurtów można znaleźć jakąś leżącą u ich podstaw jedność, i oczywiście owa cecha łącząca poszczególne nurty jest przez któryś z nich bardziej niż przez inne reprezentowana. Jest coś niepokojącego w owym dążeniu do dookreślenia feminizmu, znalezienia definicji tego, co reprezentowałoby „wszystkie kobiety”, dając odpowiedź na wszystkie ich pytania. Czy jest to w ogóle możliwe? Z całą pewnością owo pragnienie stworzenia jedynej słusznej ideologii doprowadziło do daleko idących generalizacji, które znajdziemy we wszystkich nurtach. Zdania typu: „Kobiety zawsze...”, „Wszystkie kobiety...” itp. obrazują owo dążenie do oddania w całości charakteru kobiecej opresji, dotknięcia jej „esencji”. Są nie tyle opisem odnajdywanej w codzienności wspólnoty doświadczeń, co często wyrazem pobożnych pragnień i chęcią stworzenia czegoś, czego często próżno by szukać w rzeczywistości - solidarności między kobietami nawet tam, gdzie różnice między nimi praktycznie ją uniemożliwiają.

Spróbujmy teraz prześledzić próby konstruowania owej jedności przez trzy główne nurty drugiej fali feminizmu: liberalny, marksistowski oraz radykalny. Wybór ten jest podyktowany przede wszystkim wypracowaną przez nie klarowną koncepcją opresji kobiet oraz faktem, że wszystkie pozostałe jakoś się do nich później odnosiły, stanowiąc niekiedy rozwinięcie obecnych już w nich tendencji. Na przykład feminizm kulturowy tkwi korzeniami w feminizmie radykalnym, będąc pewną jego konsekwencją myślową (radykalizm posunięty do granic).

Mimo różnic w typologii te trzy nurty wydają się najbardziej reprezentatywne dla zobrazowania skłonności do wynalezienia remedium na wszystkie bolączki kobiet. Również w opracowaniach na temat feminizmu są one wymieniane jako główne¹. Na przykład Alison Jaggar, do której książki Feminist Politics and Humań Naturę (1988) będę się często odwoływać, wyodrębnia cztery koncepcje wyzwolenia kobiet na podstawie czterech koncepcji natury ludzkiej. Prezentuje je na przykładzie feminizmu liberalnego, marksistowskiego, radykalnego i socjalistycznego.

FEMINIZM LIBERALNY I PRAWNA RÓWNOŚĆ .KOBIET"

Feminizm liberalny to najstarszy nurt feminizmu, często uznawany za główny. Pod względem teoretycznym stanowi rozwinięcie liberalnej koncepcji natury ludzkiej, próbę rozszerzenia jej w taki sposób, by objęła w równym stopniu mężczyzn i kobiety. Jak pokazują już najstarsze teksty zaliczane do tego nurtu, wykorzystuje się do tego podstawowe założenie liberalizmu, według którego każda jednostka obdarzona jest jednakową zdolnością rozumowania i powinna mieć zagwarantowane przez prawo możliwości jej wykorzystania.

Według Rosemary Tong, która rozpoczyna swoją chronologiczną prezentację feminizmu od liberalnego właśnie, cechą charakterystyczną jego osiemnastowiecznych debat było domaganie się prawa do takiej samej edukacji dla kobiet i męż-