IMG499 (2)

104 (De)Kottstrukcje kobiecości

Założenie wspólnoty doświadczeń (opresji płciowej) wszystkich kobiet pozwoliło sformułować koncepcję kobiet jako klasy. Według Firestone kobiety to klasa płci, wyróżniona biologicznie poprzez swój udział w prokreacji. W manifeście Redstocking tym, co wyróżnia kobiety, jest fakt, że są klasą uciskaną ze względu na płeć. Jeszcze inne feministki radykalne stosują określenia „kasta” - uważając je za bardziej odpowiednie dla opisu statusu kobiet jako grupy i łączących je doświadczeń. Opisuje się też kobiety jako grupę skolonizowaną, podporządkowaną, w końcu jako grupę mniejszościową (porównuje się ją do innych grup mniejszościowych bez uwzględnienia, że ich połowę stanowią także kobiety - patrz Hacker, 1982). Za tymi nazwami kryje się przekonanie, że kobiety łączy wspólna kondycja — są podporządkowane mężczyznom, poddane wyzyskowi płciowemu i przemocy seksualnej, uznane za obywateli drugiej kategorii, uprzedmiotowione w relacjach intymnych.

Należy zauważyć, że uznając kobiety za klasę płciową, feministki radykalne sięgnęły po terminologię marksistowską. Jednak jest to klasa inaczej zdefiniowana, jej wyodrębnienie opiera się na innych przesłankach. W feminizmie marksistowskim kobiety zostały uznane za klasę z powodów ekonomicznych, ze względu na leżący u podstaw społeczeństwa kapitalistycznego podział pracy. W feminizmie radykalnym wyróżnikiem kobiet jako klasy jest sam fakt, że urodziły się kobietami - podzielają więc wspólny los, mają podobne doświadczenia, pragnienia, potrzeby; w podobny sposób widzą świat i cechuje je podobna wrażliwość. Jest to zatem podział silnie zdeterminowany biologicznie.

Odrębność kobiet uznano za produkt kultury. Wprowadzono rozróżnienie pojęciowe - na płeć biologiczną i kulturową, wiążąc istnienie ról płciowych ze sferą kultury, nie zaś z naturą predyspozycji kobiet. Na przykład Millet kilkakrotnie podkreśla, że różnice pomiędzy kobiecością a męskością mają charakter kulturowy i „trudno zdecydować, czym naprawdę różnią się obie płci od siebie, jeżeli wszyscy

„Kobieta" jako podmiot feminizmu drugiej fali    105

z góry traktują je odmiennie” (Millet 1982, 65). Według niej, wbrew potocznemu wyobrażeniu, że płeć biologiczna i kulturowa (gender) są tożsame, mogą być one od siebie niezależne. Jednocześnie wbrew temu założeniu, że różnice między kobiecością a męskością są kulturowe, stanowią one w opinii niektórych feministek radykalnych konsekwencję znaczeń przypisywanych płci biologicznej w danej kulturze, częściowo wynikają zatem z biologii. Na przykład według Sherry Ortner uwikłanie kobiety w biologię, jej możliwości reprodukcyjne sprawiają, że w konsekwencji jest ona kojarzona z naturą - mężczyzna zaś z kulturą (patrz: Ortner 1982). W późniejszych tekstach nurtu radykalnego założenie o kulturowych podstawach różnic między płciami wydaje się prawie zupełnie zanikać pod wpływem afirmacji kobiecości szczególnie powiązanej ze światem natury.

Ów zachwyt nad cudownością kobiet, który można już znaleźć we wcześniejszych tekstach feministek radykalnych, został następnie rozwinięty w ramach feminizmu kulturowego, gdzie często doprowadzano go do zupełnego absurdu. W książce na temat feminizmu radykalnego Daring to Be Bad. Radi~ cal Feminism in America 1967-1975 Alice Echols pisze o pojawieniu się feminizmu kulturowego jako pewnej konsekwencji myślowej feminizmu radykalnego: „Chociaż feminizm kulturowy jest zasadniczo różny od feminizmu radykalnego w takiej postaci jak u Firestone, Atkinson, Sarachild Czy nawet Dunbar, ziarna feminizmu kulturowego tkwiły we wszystkich odmianach feminizmu radykalnego. Charakterystyka •kobiety* jako jednolitej kategorii, sposób przedstawiania mężczyzn jako nieodwołalnie seksistowskich, a kobiet jako bezbronnych ofiar - to wszystko wytyczyło drogę feminizmowi kulturowemu” (Echols 1989, 201)^M.

Nowe spojrzenie na różnicę płci w ramach feminizmu radykalnego, które najlepiej opisuje hasło „kobiecość jest wspaniała”, doprowadziło do szukania w kobiecej biologii dowodu na kobiecą wyższość nad mężczyznami - co według wielu autorek stanowiło niebezpieczny krok wstecz (patrz: Eisen-