IMG502 (3)

110 (De)Kottstrukcje kobiecości

stowe wyzwolenie całej ludzkości. Co oczywiście jest myśleniem stricte utopijnym.

Krytyka feminizmu radykalnego

Krytyczla feminizmu radykalnego wytknęły mu przede wszystkim formułowanie zbyt uniwersalnych sądów na temat kobiet Tendencja do poszukiwania podobieństw między kobietami, widoczna w zdaniach typu: „Wszystkie kobiety są...”, doprowadziła do ignorowania różnic między nimi, w istotny sposób wpływających na ich doświadczenia. Uznanie, że doświadczenie jednej kobiety jest doświadczeniem wszystkich, doprowadziło w praktyce do marginalizowania niemieszczących się w owym paradygmacie. Zdanie „wszystkie kobiety”, tak często formułowane w ramach tego nurtu, kryło w praktyce doświadczenia białych kobiet klasy średniej. Zrozumiałe są więc oskarżenia o uprzedzenia rasowe czy klasowe, które padały często pod adresem tego nurtu ze strony wykluczonych grup.

Ów rasizm, świadomy bądź nie, widoczny jest szczególnie w porównaniach kobiet jako jednorodnej opresjonowanej grupy do innych grup mniejszościowych (czarnych, Żydów, innych mniejszości etnicznych). Jakby zapomniano, że w wymienionych grupach połowę stanowią kobiety, u których przecinają się różne aspekty tożsamości (kolor skóry, płeć, klasa, orientacja seksualna), beli hooks, wskazując na nieobecność w dyskursie feministycznym doświadczeń kobiet czarnych, podkreśla podwójność ich wykluczenia: kiedy feministki radykalne mówią o czarnych, mają na myśli przede wszystkim czarnych mężczyzn, kiedy piszą zaś o kobietach, to odwołują się do doświadczeń kobiet białych. Zawsze więc sytuacja czarnych kobiet, specyfika ich doświadczenia pozostaje niezauważona (hooks 1981). Czarne feministki sprzeciwiały się też uznaniu seksizmu za model wszelkiej opresji i uczynienia jedynie mężczyzn odpowiedzialnymi za inne typy dyskryminacji, gdyż pomija się w ten sposób istnienie różnego typu uprzedzeń, między innymi rasowych, w kobiecych szeregach.

„Kobieta“ jako podmiot feminizmu drugiej fali    111

Uznanie innych form opresji (rasowej, klasowej i innych) za pochodne seksizmu ignorowało zatem obecność dyskryminacji tego typu w szeregach kobiet. Tym samym służyło idealiza-cji kobiecości czy kobiecej przestrzeni, w której z definicji nie było miejsca na żadne uprzedzenia czy hierarchię władzy. Należy podkreślić, że ta ideałizacja wynikała bezpośrednio i koncepcji natury kobiecej i męskiej, gdzie tej pierwszej przypisywano brak jakichkolwiek dążeń imperialistycznych, umiłowanie równości, wrodzoną dobroć. Wiele miejsca w krytyce feminizmu radykalnego poświęcono właśnie leżącej u podłoża owej idealizacji koncepcji kobiecej natury.

Po pierwsze, krytykowano ją za determinizm biologiczny. Jak stwierdzono, postrzegając kobiecą biologię jako niezmienną i prowadzącą do ukształtowania specyficznych kobiecych cech psychicznych, nie brano pod uwagę czynników społecznych. Jak pisze Jaggar: „Radykalne feministki mają rację, że kobieca biologia ma znaczenie dla płciowego podziału pracy [...], ale mylą się, wnioskując, że kobieca biologia stanowi przyczyny owej subordynacji. To podejście ignoruje sposób, w jaki kobieca biologia jest warunkowana w części przez tę subordynację” (Jaggar 1988,289). Poza tym wizja jednostki jako bytu zdeterminowanego płcią i skupienie się na kobiecej seksualności czy cielesności ignoruje, zdaniem wielu badaczek, inne aspekty żyda jednostki, związane z egzystencją społeczną, na przykład ubóstwo. Przemilczając nieseksualne i nieprokreacyjne aspekty żyda kobiet, feministki radykalne jakby zapominały, że „kobieta ma inne niż wagina części dała” (Jaggar 1988,293).

Po drugie, idealizowanie kobiecej natury słusznie uznano za kontrproduktywne - celebrowanie kobiecośd może w praktyce służyć wzmacnianiu obowiązującej ideologii oraz leżących u jej podstaw dychotomii (mężczyzna/kobieta, rozum/emo-cje, kultura/natura), których krytyka była punktem wyjścia dla feminizmu w ogóle, a dla nurtu radykalnego w szczególności. Przez dowartościowanie drugiego członu dychotomii podtrzymuje się jedynie istniejące założenia na temat kobiecej natury, potwierdza jej niezmienność i zaftksowany charakter. Jaggar