IMGA42

co ożywione i tym, co nieożywione, przedmioty „ij ożywione mogą ożywać.    ^J 1

Kiedy dzieci, podobnie jak najwięksi filozofowie, szu-1 kają odpowiedzi na najistotniejsze pytania: „Kim jestem? Co mam począć wobec problemów życia? Ćo ze mną będzie?” — czynią to właśnie w ramach myślenia* animistycznego. Ponieważ w odczuciu dziecka sama I jego egzystencja jest tak bardzo niejasna, najważniejsze 1 jest dla niego pytanie: „Kim jestem?”

Gdy tylko dziecko zaczyna się samodzielnie poruszaj j i badać otaczający świat, wylania się przed nim pro* blem jego tożsamości. Spostrzegając własne odbicie | w lustrze, zastanawia się, czy to rzeczywiście ono samo, j czy też dziecko zupełnie do niego podobne, które znaj* duje się po drugiej stronie lustra. Stara się znaleźć na to pytanie odpowiedź, badając, czy owo dziecko jest

istotnie pod wszystkimi względami do niego samego podobne. Robi miny, obraca się na różne strony, oddala się od lustra i jednym skokiem znów umieszcza się przed nim, aby sprawdzić, czy drugie dziecko oddaliło się, czy też jest jeszcze obecne. Już w wieku zaledwie trzech lat dziecko napotyka trudny problem osobowej tożsamości.

Dziecko zadaje sobie pytania: „Kim jestem? Skąd się wziąłem? — skąd się wzięłam? Skąd wziął sięl świat? Kto stworzył człowieka i zwierzęta? Jaki jest | cel tycia?” Co prawda, te żywotne pytania nie pojawia- I ją się przed nim w abstrakcyjny sposób, ale rozważa I je ono w tej huerze, w jakiej dotyczą jego samego. Nie I zaprząta go kwestia, czy na świecie istnieje sprawiedliwość, ale czy ono samo jest traktowane sprawiedliwie. Zastanawia się, kto lub co sprawia, że spotyka je niepowodzenie, i co może je przed nim uchronić. Czy poza rodzicami istnieją jeszcze jakieś inne życzliwe moce? Czy rodzice są życzliwymi mocami? Jak ma samo siebie kształtować i dlaczego? Czy może nie tracić na-i dziei, mimo że postępowało tle? Dlaczego przydarza mu się to wszystko? Jaki to będzie miało wpły_{w na}

HB Baśnie przynoszą odpowiedzi na te naglące prtsX ż których w znacznej mierze dziecko zaczyna !|| zdawać sprawę właśnie dopiero pod wpływem słyszanych opowieści.

Z punktu widzenia dorosłych i współczesnej nauki w odpowiedziach dawanych przez baśnie nie ma prawdy; śą ngg fantastyczne^ W istocie, wydają się one aż tak niewłaściwe wielu dorosłym — którym obce stały się dziecięce sposoby doświadczania świata — że sprzeciwiają się oni narażaniu dzieci na tego rodzaju „fałszywą” wiedzę. Jednakże wyjaśnienia, racjonalne są dla dziecka zazwyczaj niezrozumiałe, bo nie dysponuje ono niezbędnymi do ich rozumienia możliwościami myślenia abstrakcyjnego^ Podczas gdy dorośli sądzą, że danie dziecku odpowiedzi poprawnej z punktu widzenia naukowego sprawia, iż określona kwestia staje się dla dziecka jaśniejsza, tłumaczenie tego rodzaju wywołuje u dziecka zamęt, bezradność i poczucie niższości umysłowej. Otrzymana odpowiedź może zapewnić dziecku poczucie bezpieczeństwa jedynie wówczas, gdy jest ono przeświadczone, że teraz rozumie to, co przedtem zbijało je z tropu — a nie wtedy, gdy mówi mu się o faktach, które rodzą nowe niejasności. Jeśli nawet dziecko przyjmie tego rodzaju odpowiedź, to zacznie wątpić, czy postawiło odpowiednie pytanie. Ponieważ otrzymane wyjaśnienie zdaje się nie mieć sensu — widocznie odnosi się do jakiegoś innego, nieznanego problemu, a nie do tego, o który pytało.

Jest więc rzeczą bardzo ważną, aby pamiętać, że dla dziecka może być przekonywające jedynie to, co mu się przekazuje w sposób, który uwzględnia jego dotychczasową wiedzę i aktualne problemy emocjonalne. Jeśli powie się dziecku, że Ziemia jako planeta porusza się w przestrzeni po kolistym torze wyznaczanym przez siłę ciężkości, nie spadając na Słońce, mimo że ta sama siła powoduje przewracanie się dziecka — wprawi się ie w wielki zamęt. Dziecko wie z własnego doświadczenia że wszystko musi się na czymś opierać lub być

107