IMGA72 (4)

Ryt. 64. Kocioł ptrownkzy

wadzenie do jałowego podłoża czynnika chorobotwórczego powoduje szybkie jego namnażanie. Sadzenie w takim podłożu ro-ilin może doprowadzić do masowego ich wypadania. Dlatego wielu badaczy zaleca do odkażania podłoży niższą temperaturę, gdyż przy 58—60°C zamiera większość organizmów szkodliwych dla roślin, mniej natomiast ginie organizmów pożytecznych. Do odkażani a podłoża w niższej temperaturze Haya-shi (1979) zaleca wkopywanie rur o średnicy 76.3 mm na głębokość 15 cm, w odległości 30 cm jedna od drugiej. Do rur doprowadza się wodę z pieca c.o. Utrzymywanie temperatury pieca na poziomie 90°C przez 48—72 godziny powoduje, że temperatura podłoża waha się od 58 do 60°C na głębokości 30 cm i od 43 do 50°C na głębokości 40 cm.

Do odkażania podłoża można także zanotować promienie gamma. Zabieg ten

niszczy zarówno chwasty, jak i pałop glebowe. Do niszczenia nasion cM wystarczy dawka 100 kiloradów. Pofe zainfekowane grzybami Fusarium orfę rum i F. redolens traktuje się wyższądi| — około 250 kiloradów (Rattink 1982) Zaletą stosowania promieni gammajB możliwość użycia podłoża natychmiast y zabiegu. Nie stwierdzono także fitototap nego działania promieni w zalecanych kach. Efekt fitotoksyczny występuje dop| po przekroczeniu dawki 1000 kilonft Wadą tej metody odkażania jest koniec®* przewozu podłoża do źródła promieni# nią.

6.4. Metoda mechaniczna

Metoda ta ma obecnie znaczenie pomocnicze. uzupełnia ona metody agrotechnicz-no-higieniczną i chemiczną. W jej zakres wchodzą takie zabiegi, jak: utrudnianie przedostawania się patogenów do pomieszczenia. wyłapywanie szkodników na przynęty czy pułapki oraz usuwanie i niszczenie porażonych części lub tez całych roślin. Utrudnianie przedostawania się szkodników i czynników chorobotwórczych do pomieszczenia stosuje się ze względu na wysoki koszt tylko w bardzo cennych uprawach. W tym celu buduje się szklarnie z podwójnymi drzwiami i z wymuszonym obiegiem powietrza.

Szkodniki wyłapywać można ręcznie lub za pomocą przynęt, takich jak Pużomor. Me-surol Schneckenkorn, Limacid. Przynęty te stosuje się na ślimaki. Inne pułapki przeznaczone do wyłapywania i niszczenia gąsienic rolnic można przygotować samemu. Ostatnio coraz częściej zaleca się stosowanie barwnych pułapek lepowych. Zawieszenie nad roślinami żółtych tablic posmarowanych lepem w znacznym stopniu ogranicza i opóźnia występowanie mączlika szklarniowego lub miniarki ciepłolubki. Do wyłapywania wielu szkodników poleca się używać odkurzacza. który częścią ssącą przesuwa się ponad roślinami. W ten sposób można usunąć część takich szkodników jak: mączliki, miniarki i ziemiórki.

6.5. Metoda hodowli odpornościowej

Odporność roślin, będąca wynikiem wzajemnego oddziaływania na siebie rośliny i pa-togena jest uwarunkowana genetycznie. Jeżeli zależy ona od pojedynczego genu mówimy o odporności monogenicznej. jeżeli od kilku genów — o odporności oligogenicznej. a jeśli od wielu — o odporności poligenicz-nej. Odporność monogeniczną roślin łatwo jest uzyskać w procesie hodowlanym, ale jest ona nietrudna do przełamania, tzn. stosunkowo szybko pojawiają się biotypy pato-gena zdolne do rozwoju na tej odmianie. Wyhodowanie odmiany charakteryzującej

się odpornością poligeniczną jest dużo trudniejsze, ale odporność ta jest trwalsza. Odporność roślin obejmuje:

•    unikanie porażenia, np. w wyniku tego, że patogen i roślina rozwijają się w różnym czasie;

•    brak akceptacji, czyli unikanie zasiedlania roślin przez szkodniki, np. ze względu na | przykry zapach roślin;

, • antybiozę. polegającą na szkodliwym wpływie pokarmu roślinnego na patogena, np ze względu na obecność toksycznych

| substancji;

•    tolerancję, czyli zdolność rośliny do redukowania uszkodzeń, regeneracji ran itp.

Nie jest możliwe włączenie do genotypu roślin odporności na wszystkie choroby lub szkodniki. Ponadto większość odmian odpornych tylko częściowo uodporniona jest na patogena i dlatego w okresie masowego pojawu musi być stosowane uzupełniające zwalczanie chemiczne. Szkodniki występujące na odmianach częściowo odpornych są bardziej wrażliwe na pestycydy i dlatego stosowane dawki mogą być nieco niższe. Wprowadzenie do produkcji odmian odpornych w znacznej mierze obniża koszty związane z ochroną roślin.

6.6. Metoda biologiczna

Metoda ta obejmuje introdukcję gatunków, czyli wprowadzanie organizmów pożytecznych na chroniony obszar, oraz ochronę miejscowych organizmów pożytecznych. Organizmy pożyteczne należą do różnych grup systematycznych. Często wykorzystywanymi gatunkami są owady. Szczególnie przydatne w zwalczaniu szkodników są pasożytnicze błonkówki. W Polsce stosuje się błonkówkę — Encarsia form osa. będącą pasożytem mączlika szklarniowego. Encarsia formosa jest małym owadem długości około 0,6 mm i szerokości 0,3 mm. Tułów ma czarny, a odwłok żółtowoskowy, skrzydła przezroczyste o tęczowym połysku. W populacjach występują zwykle tylko samice, które składają jaja w różne stadia larwalne mączlika. Cały rozwój błonkówki od jaja do owada dorosłego odbywa się wewnątrz larw mączlika. Porażone larwy szkodnika stają się