IMGC95

■ Wprowadzenie

■ Wprowadzenie

fc.lWeńy podkreślić aktywistyczną komponentę jednostek ludzkich, akcentowaną paet Kg koncepcję. Ujawnia się ona w procesach radzenia sobie z różnorodnymi kompozycjami sytuacyjnymi. Wprawdzie jest mowa o dążeniu jednostek do przetrwania i adaptacji do zastanych warunków, ale są to działania samokierowane przez aktora. Jednostka zatem dąży nie tylko do przetrwania, ale również nadaje mu odpo-wSgpu kształt i sens. Nie adaptuje się biernie do wymogów społecznych i okoliczności sytuacyjnych. Przeprowadza swego rodzaju manipulacje zastanymi warunkami. Stara się wydobyć z nich odpowiednią dla siebie konfigurację, do której może następnie przystosować się (Krzemiński. 1986).

Działania ludzkie, mające charakter twórczego procesu, z punktu widzenia aktorów. podlegają jednak pewnym uwarunkowaniom o charakterze obiektywnym.

Przebieg tego procesu jest bowiem kształtowany przez warunki społeczne dotychczas doświadczane przez jednostkę. Siły oraz czynniki właściwe strukturom społecznym i zewnętrznemu wobec jednostki układowi warunków sytuacyjnych, współwyzna-czają przebieg realnych działań podmiotów. Jednostka jest wolnym i autonomicznym twórcą, podmiotem swego życia i autorem konkretnych działań wykonywanych w świecie społecznym. Jest ona zarazem przedmiotem, obiektem* za pośrednictwem którego dokonuje się realizacja sprawczej mocy obiektywnych sił społecznych. Aktywności podmiotowe i obszary wolności, które jednostka zagospodarowuje swoją aktywnością, równocześnie wyrażają i egzemplifikują działanie obiektywnych praw życia zbiorowego.

Zdaniem Błumera. przyjęcie przez badającego punktu widzenia podmiotu działającego jest niezbędnym zabiegiem w wyjaśnianiu działań. Tylko takie postępowanie umożliwia rekonstrukcję procesu interpretacji, w którym podmiot operuje oznaczaniem przedmiotów, sytuacji, ocenianiem, przypisywaniem znaczenia oraz podejmuje decyzje co do kierunku postępowania.

Należy podkreślić, że symboliczny interakcjonizm w wersji Blumera nie neguje istnienia struktury społecznej (co czasami zarzuca się temu kierunkowi). Osobliwie widzi związek między działaniami a organizacją społeczną i - analogicznie - relacje między jednostką a społeczeństwem. Teza ogólna głosi, iż ludzie działają zawsze wobec sytuacji, znajdują się w określonych konfiguracjach społecznych, w stosunku do laórych muszą sami podejmować działania. W jej świede organizacja społeczna zostaje niejako wtopiona w układy sytuacyjne. Przecina ona w poprzek sytuacje, w których aktorzy muszą poruszać się. Struktura jedynie wyznacza ramy aktywności ^■pfaknów i sjjest elementem działania tylko o tyle, o ile kształtuje sytuacje, w których J^iMlńkją. i dostarcza ustalonych zespołów symboli, którymi posługują się inter-pectnjąc owe sytuacje" (Blumer. 1984, s. 83). Zmiany w porządku organizacyjnym dtaRf mogą - choć me muszą być - rezultatem poczynań działających podmiotów.

Ineba stwierdzić, że w koncepcji Błumera struktura społeczna jest niejako mi-|.wygenerowana przez działające podmioty. Stosując terminologię socjo-Cfonalnej. można mówić o efekcie nic w pełni uświadomionym lub skutkach ludzkich działań. Aktywności podmiotowe są bo-

wiem orientowane na najefektywniejsze radzenie sobie z sytuacjami społecznymi. Racjonalnie nastawione jednostki podejmują działania sterowane ich poczuciem pragmatyki wobec napotykanych sytuacji. Podmioty mogą posługiwać się przy tym już istniejącymi symbolami społecznymi. Organizacja społeczna spełnia w związku z tym operacyjny charakter w życiu społecznym. To jednostki posługują się nią. odwołują się do zawartych w niej systemów znaczeń jako instrumentów zwiększających efektywność procesów interpretacyjnych, tym samym podnoszących prag-matyczność podejmowanych działań.

Takie miejsce organizacji społecznej w życiu zbiorowym sprawia, że struktura ma charakter elastyczny, podlega zmianom wynikającym z przebiegów podmiotowych aktywności ludzi. To struktura jest modyfikowana w wyniku działań podmiotowych. nie zaś działania podlegają kształtowaniu na skutek nacisków i wymogów strukturalnych. Sprawcza funkcja zmiany społecznej leży zatem w obszarze działań. a nie w strukturalnym sferze życia społecznego. Blumer podkreśla, że im częściej jednostki są stawiane w sytuacjach dla nich nowych, tym mniejsza jest rola struktury społecznej jako jednej z wielu zmiennych współokreślających działania. W nowych układach sytuacyjnych aktorzy muszą przeprowadzić w pełnej i rozwiniętej postaci proces interpretacji oraz definicji sytuacji. Nie mogą być wówczas użyte kanony odczytywania symboli, wypracowane dotąd przez zbiorowość. Nica-dekwatność struktury społecznej wobec realnych sytuacji społecznych ujawnia ste w nich w całej pełni. ..Każda zmiana społeczna - ponieważ oznacza zmianę w ludzkim działaniu - jest z konieczności zapośredniczona przez interpretację dokonywaną przez uczestniczących w niej ludzi" (Blumer. 1984. s. 85). Takie sytuacje w całości pokazują strukturotwórczą funkcję podmiotów w zmianie społecznej.

Dla podkreślenia stanowiska Błumera można skonstruować graficzny obraz relacji między strukturą społeczną a działaniami.