IMGV56 (2)

92 WACŁAW BERENT

—    Co takiego? — zainteresował się Jelsky.

—    Ot. cały ten smutek życia!^{1 2} Może on jest konieczny? Może ten jeirpotężnym, kto go hojną dłonią sieje? Może z tych właśnie nasion wyrastają najszlachetniejsze kwiaty?

„Inaczej to brzmi niż wówczas na przedmieściu” — pomyślał Borowski i nie czuł już do niego ani cienia niechęci. Miękkie, szerokie jego wargi wyrażały w tej chwili tkliwe, kobiece prawie współczucie.

—    Chodź pan z nami! — krzyknął chwytając go odruchowo pod ramię. I wraz z tym dotknięciem wyczuł instynktem aktora, że tego człowieka smutek wtrącił w jakąś niezmierną bierność, że gotów iść wszędzie, robić, co mu każą.

—    Mogę — odparł. — Ja już od dwóch tygodni nie pracuję wcale i po mieście się wałęsam.

—    Chodź pan do kawiarni. Pójdziemy potem gromadą na Yvettę.

—    A któż to jest Yvetta?

—    Jak to, nie wiesz doktór? Szansona¹² — bycza! Yvetta Guilbert³.

—    Ach! Ttynglówka?⁴

—    Fenomenalna, nadzwyczajna, boska! — entuzjazmował się Jelsky. — Księżna cynizmu współczesnego! pani ostrych zgrzytów!... Wiecie, jej cynizm pada podobno, bryzga, chlapie wprost w gęby słuchaczów i widzów — a ona czysta zostąje. Czysta, dumna, karząca — jak sztuka. Cela veut dire quel-que chose⁵— co?... Rękawice nosi aż po pachy — czarne, okropnie czarne i połyskliwe.

Suknia — wiesz doktór — ni za długa, ni za krótka jak na szansonę: matematycznie jakby wykreślony ten właśnie największy smaczek... I brzydka! — tą właśnie fascynującą brzydotą, potężną jak kaprys mistrza. O, to zaciekawia, rozdrażnia, bierze! Nie wiem, ilu ludzi w łeb sobie dla niej strzeliło, ale gruba,"gruba liczba... Jednym słowem, boska, nadzwyczajna kobieta! Le genie du sexe!⁶ Der kategonsche Im peratiu!^{7 8} Nosi czarne majteczki.

Minęli tymczasem zaułki i wydostali się na bulwar. Uderzył ich w uszy huk i zgiełk, przed oczyma roztoczył się świat jaskrawy i rojny. Wpadła w ucho muzyka, zrywająca się co chwila w skoczne tempo i tonąca w turkocie ulicznym. W takt jakby tej muzyki, pod świeżą zielenią drzew bez cienia, ostrą, dziwną i jakby zastygłą w jaskrawym przepojeniu sztucznym światłem, roił się i przelewał czarny tłum. Na ciemnym tle męskich sylwetek kołysały się mieniące i barwne kapelusze kobiet, szumiał jedwab, szeleściły suknie. Wzdłuż ulicy pędziły jak wichry długie, jasno oświetlone wagony tramwąjów elektrycznych, dorożki snuły się w nieskończonych szeregach.

Jelsky zbliżył się do Kunickiego i ssąc cygaro szeptał mu na ucho:

— Horror uacui^1S... wiesz doktór — w fizyce średniowiecznej. Warto tę siłę wskrzesić dla wytłumaczenia współczesnych dusz. I potęgi kobiet .dzisiaj. Kobiety stawały się zawsze potężne wtedy, gdy idee się kurczyły i zasychały w doktryny. Dla czasów i ludzi żywych mają one tylko wartość markietanek na postoju nocnym⁹.

1

   Zapewne aluzja do słów Maeterłincka: „Et la tristesse de tout cela...’ (nr.: „i smutek tego wszystkiego*) z wiersza Ame w tomie Serreś chau des (Cieplarnie; 1895).

2

   szansona (z fr.) — śpiewaczka kabaretowa.

3

   Yvette Guilbert — słynna francuska piosenkarka kabaretowa (1869—1944); jej portrety wielokrotnie malował Henri de Tbulouse--Lautrec

4

   tynglówka — aktorka występująca w tyngiel-tangiu (z niem. Tingeltangel), trzeciorzędnym kabarecie.

5

   (fr.) — Tb coś znaczy.

6

   (fr.) — geniusz płci.

7

   (niem.) — nakaz bezwarunkowy; w systemie etycznym Kanta naczelny postulat, z którego wypływają wszystkie prawa moralne (w pierwszych wydaniach powieści błędnie: jDas...~).

8

   Horror uacui (łac.) — obawa próżni.

9

   Aluzja do aforyzmu F. Nietzschego: „Ku wojnie wychowany ma być mąż, niewiasta zaś ku wytchnieniu wojownika" < Tnkn rzecze Zaratustra^ Książka dla wszystkich i dla nikogo, prze) W. BerentTWarszawa 1907, s. 76).