IMGi09 (2)

110 Rozdział 3

Niniejszy rozdział rozpoczęliśmy od stwierdzenia, że konstruktywizm stanowi alternatywną dla obiektywizmu epistemologię jak ludzie uczą się i przyswajają informacje (szerzej wiedzę). Ludzie są aktywnymi, poszukującymi informacji jednostkami, które transformują i interpretują swe doświadczenia przy wykorzystaniu rozwiniętych biologicznych i mentalnych struktur¹⁷. Człowiek przyswaja nowe informacje poprzez tworzenie struktur kognitywnych, które są podobne do doświadczeń biorących w tym udział. Następnie przystosowują się one do nowo rozwiniętych struktur wiedzy i wykorzystują je w ramach zbioru doświadczeń, które kontynuują interakcje z otoczeniem (środowiskiem, w którym funkcjonuje człowiek)'* . Wiedza nie jest oddzielona, lecz raczej osadzona w doświadczeniu i interpretowana przez uczącego się. Zatem wiedza jest tworzona poprzez interpretowanie zdarzeń i doświadczeń oraz poprzez nadawaniu środowisku określonego znaczenia (por. rozdz. 2.4.). Każdy z nas może w większym lub mniejszym stopniu opisywać rzeczywistość, każdy z nas wyobraża ją sobie także w inny sposób, opierając się na wcześniejszych doświadczeniach, wiarygodnych strukturach i perspektywie. W tym kontekście uczenie się można określić jako komunikowanie się z otoczeniem i demonstrowanie zrozumienia świata.

Z przedstawionego punktu widzenia, interpretacja konstruktywizmu może zawierać różne typy konstrukcji myślowych, a nie rutynowe zapamiętywanie faktycznej wiedzy lub procedur. Zakłada się, że celem uczącego się jest budowa (inaczej konstrukcja) lub przebudowa (rekonstrukcja) dotychczasowej wiedzy. Porządkowanie lub zmiana uporządkowania posiadanych informacji (wiedzy), przetestowanie ich oraz uzasadnienie przyjętej interpretacji leżą u podstaw praktyki konstruktywistycznej, a uczenie się staje się poszukiwaniem znaczeń. Nadając znaczenie uczący musi się skupić na konkretnych sytuacjach i rozumieć nie tylko fakty, lecz także kontekst, w którym są osadzone. Wyjaśnienie uczącym się różnorodności perspektyw postrzegania rzeczywistości i autentycznych sytuacji pozwala im łączyć swe edukacyjne doświadczenia oraz je przetransformować w celu znalezienia indywidualnego, osobistego sensu.

Podsumujmy nasze dotychczasowe rozważania na temat procesu uczenia się w ujęciu teorii konstrukty wistów. Jakie są podstawowe zasady konstrukty-wistycznego myślenia, które musimy brać pod uwagę, gdy analizujemy rolę nauczyciela? Poniżej zestawiono kilka zasad uczenia się w ujęciu konstrukty-¹⁷ S. Juszczyk, Edukacja w społeczeństwie ery informacji i komunikacji, w: J. Niemiec, A. Karpińska (red.), Edukacja w dialogu i perspektywie, Augustów-Białystok 2001.

'* J. B. Black, R. O. McClintock, An interpretation construction approach to constructivisl design, in: B. Wilson (ed.), Constructivist leaming environments, „Educalional Technology Publications”, New Jersey 1996, s. 25-32.

wistów, opartych na założeniu, że proces uczenia składa się z indywidualnie konstruowanych znaczeń, a następnie wskazano, w jaki sposób wpływa na edukację klasyczną.

1.    Uczenie się jest procesem aktywnym, w którym uczący się wykorzystuje zmysły w celu konstruowania znaczeń o świecie fizycznym i społecznym. W bardziej tradycyjnym ujęciu tej zasady wprowadza się określenie „aktywnego uczącego się” (według J. Deweya) podkreślając w ten sposób, że uczący chce coś zrobić: to oznacza, że uczenie nie jest bierną akceptacją wiedzy, która funkcjonuje „poza uczącym się”, lecz jest procesem, który wprowadza aktywnego uczącego się w otaczającą go rzeczywistość.

2.    Ludzie poznają, w jaki sposób się uczą: uczenie się zawiera zarówno konstruowanie znaczeń, jak i konstruowanie systemów znaczeń. Na przykład, jeżeli poznajemy chronologie dat i kolejność wydarzeń historycznych, jednocześnie uczymy się znaczenia chronologii. Każde znaczenie, które konstruujemy czyni nas bardziej zdolnymi do nadawania znaczeń innym wydarzeniom, mającym podobne wizerunki.

3.    Decydującym działaniem w konstruowaniu znaczenia jest umysł: konstruowanie odbywa się w mózgu. Działania fizyczne, własne doświadczenia mogą być konieczne w uczeniu się, szczególnie w przypadku dzieci, lecz nie są wystarczające; musimy podjąć takie działania, które uaktywnią zarówno mózg, jak i nasze ręce (J. Dewey nazywa to działaniem refleksyjnym).

4.    Uczenie wprowadza język: język, który wykorzystujemy wpływa na uczenie. Na poziomie empirycznym badacze zauważyli, że ludzie rozmawiają o tym, jak się uczą. Na bardziej uogólnionym poziomie, mamy już cały zbiór argumentów przedstawianych wcześniej przez L. Wygotskiego o tym, że język i uczenie się są ze sobą nierozłącznie związane.

5.    Uczenie się jest czynnością społeczną: nasze uczenie się jest wewnętrznie i gruntownie związane z innymi ludźmi, wśród których funkcjonujemy, czyli: naszymi nauczycielami, rodzicami lub opiekunami, rodzeństwem i dalszą rodziną, rówieśnikami oraz ludźmi, których spotkaliśmy lub spotkamy w przyszłości. Nasze postępy w uczeniu się będą bardziej widoczne i jakościowo lepsze, gdy będziemy stosować się do tej zasady, natomiast o wiele niższe, gdy będziemy starać się ją omijać. Uczenie się w tradycyjnym ujęciu, jak podkreślał Dewey, jest procesem uwzględniającym relację jeden — do — jednego pomiędzy nauczycielem a treścią do nauczenia się. Przeciwstawne jest ujęcie edukacji progresywnej (kontynuując rozumowanie Deweya), które rozróżnia społeczny aspekt uczenia się i wykorzystuje dialog, interakcje z otoczeniem, a wykorzystanie wiedzy traktowane jest jako całościowy aspekt uczenia się.

6.    Uczenie się ma charakter kontekstowy: nie można uczyć się odizolowanych faktów i teorii w eterycznym, abstrakcyjnym miejscu, izolując nasze rozumowanie °d reszty naszego życia: uczymy się w relacji do tego, co już wiemy, w co wierzymy. do czego jesteśmy uprzedzeni lub się boimy. To skłania nas do refleksji, że