IMGi28 (2)

148 Rozdział 4

4.5. Zalety i wady nauczania na odległość

Nauczanie na odległość, w porównaniu z tradycyjnymi formami kształcenia, ma wiele zalet, ale także wiele wad. Dokonajmy tutaj ich bilansu, biorąc pod uwagę literaturę polskojęzyczną, będącą analizą opracowań zagranicznych z początku lat dziewięćdziesiątych, a następnie literaturę angielskojęzyczną z końca lat dziewięćdziesiątych i początku XXI wieku.

Zdaniem J. Półturzyckiego¹ można wyróżnić następujące cechy nauczania na odległość:

-    system kształcenia otwartego oparty jest na komplementarnej realizacji dwóch programów: opracowanego przez daną uczelnię programu nauczania stanowiącego ofertę dydaktyczną oraz programu działań studenta określającego jego możliwości, potrzeby i cele;

-    system kształcenia na dystans wykorzystuje różne media informacyjne i stosuje wszystkie możliwe metody przekazu i komunikacji;

-    system kształcenia na dystans realizuje te same cele, co stacjonarny system edukacji, przy czym nie narzuca formalnych barier rekrutacji i daje duże możliwości wyboru form i metod kształcenia oraz tryu studiowania;

-    z punktu widzenia uczelni system pozwala elastycznie określać wielkości naboru; nie jest ściśle ograniczony wielkością posiadanych zasobów materialnych (sal, bibliotek, laboratoriów);

-    proces kształcenia na odległość jest dostosowany do możliwości i potrzeb studenta (studenci mogą w większym stopniu, niż w kształceniu tradycyjnym organizować sobie studia tak, by pogodzić swe obowiązki społeczne i zawodowe);

-    środowisko dydaktyczne w procesie edukacji na dystans jest zintegrowane, nie ulega podziałom przedmiotowym; praktycznie student ma wrażenie, że wszystkie zasoby informacyjne są do jego dyspozycji.

Do zalet nauczania na odległość można zaliczyć²:

-    pełną indywidualizację procesu nauczania poprzez wykorzystanie najlepszego czasu do nauki oraz dostosowanie szybkości uczenia do własnych możliwości,

-    możliwość nauki w różnych miejscach, nie wyłączając miejsca pracy,

-    możliwość wyboru wykładowcy oraz porównania różnych wykładowców,

-    zmniejszenie kosztów dojazdu, zakwaterowania, oszczędność czasu itp.,

-    dostęp do różnych źródeł informacyjnych na świecie,

-    możliwość prowadzenia dialogu właściwie z każdym użytkownikiem sieci w celu wymiany poglądów i informacji,

3 6

7

rio

i

E

4 9 4 4

8

8

3

6

0

1

3

6

8

7

8 9 0 2

, 2 0 3 9 1 0

3 9

4

3

2

7

3

-    umożliwienie zdobywania wykształcenia osobom niepełnosprawnym, którzy mogą uczyć się i studiować w domu nie tracąc dostępu do tych samych źródeł wiedzy co ich sprawne koleżanki i koledzy,

-    umożliwienie zdobywania wykształcenia kobietom, które często z powodu konieczności wychowywania dzieci i opieki nad rodziną są tym samym w znacznie gorszej sytuacji niż mężczyźni,

-    pokonywanie barier narzuconych podejściem konserwatywnym wyrabia samodyscyplinę i samodzielność oraz kształtuje indywidualność i zmysł organizacyjny studiujących.

Niestety istnieją też określone wady i ograniczenia w procesie nauczania na odległość. Należą do nich:

-    czasochłonność analizy multimedialnych i hipermedialnych materiałów dydaktycznych oraz form komunikacji z innymi studentami i nauczycielem,

-    złożoność organizacji procesu kształcenia: praca w grupie, tworzenie społeczności uczących się, korzystanie z usług elektronicznego dziekanatu i biblioteki cyfrowej,

-    separacja od grupy i nauczyciela ogranicza więzi społeczne, motywacja i wytrwałość muszą być nieustannie stymulowane - samotność w sieci ma negatywne konsekwencje socjalizacyjne,

-    intensywność kursów doskonalenia zawodowego online może rozpraszać grupy zawodowe,

-    niemożność uczenia wszystkich treści oraz uczestniczenia w zajęciach czynnościowych np. laboratoryjnych, doświadczalnych, projektowych itp.,

-    konieczność posiadania zróżnicowanego i drogiego spTzętu: magnetofonu, telewizora, magnetowidu, faksu oraz komputera podłączonego do Internetu,

-    brak umiejętności posługiwania się komputerami i wykorzystania sieci,

-    rozpraszające użytkownika cechy Internetu (mnóstwo ciekawych, niekoniecznie związanych z edukacją informacji),

-    brak atmosfery dopingującej do nauki charakterystycznej dla szkoły lub grupy,

-    konieczność posiadania predyspozycji do samokształcenia, dokształcania i doskonalenia oraz samokontroli.

Jakkolwiek liczba książek i artykułów dotyczących kształcenia dystansowego systematycznie rośnie, to jednak pozycji poświęconych problemom pedagogicznym, psychologicznym i socjologicznym, których doświadczają studenci oraz efektywności tej metody nauczania—uczenia się jest niewiele. P. Zhang⁴¹ zauważył, że .kilka prac przedstawia jedynie współczesne wykorzystanie usług internetowych wraz z technologiami dziś już klasycznymi jako efektywny sposób kształcenia *' P. Zhang, A case study on technology use in distance learning.., Journal of Research on Computingin Education” [serial online], 1998,30 (4), s. 398-419. Available from; Wilson Select via OCLC First Search. Data przejrzenia: 14. 07.1999 r.

1

   J. Półturzycki, Akademicka edukacja dorosłych, 1994.

2

   K~ Wieczorkowski, Nauczanie na odległość. Stan obecny i perspektywy rozwoju, w: B. Siemieniecki (red.), Perspektywa Edukacji z komputerem, dz. cyt.