Kopia SSA42101

Tr&try Wtaca l

Tr&try Wtaca l

W. TKATK

bokach wysuniętej na ace-** i podtrzymywanej przez konwencjonalne kolumny, bet bocznych posążków Ola Btsci (Adelpkoe) mamy P*4* przedziałów ustawio-nycb trochę jak w Smwio-gdzie ukazano wnętrze jednego z przedzia-lów, podczas gdy dla Stcie-krp (Hicyti) ustawiono cztery przedziały w rodzaju skrzyni wystającej w kierunku prawego rogu sceny. Obok tych scenerii do poszczególnych sztuk iyoński Terencjusz daje nam ryciną Tklttrum, która pomaga uzyskać pełniejsze pojęcie o tym, jak wyglądały wcze-snowłoskie eksperymenty w tym kierunku (il. 38), to zaś da się porównać z Co* liseus sive Thealrum. od* malowanym w weneckim Terencjuszu z 1497 r.

Jaki sąd możemy sobie wytworzyć na podstawie tych wszystkich rycin? Czy chodzi tu o szczątki średniowiecznych stylów, czy też o coś nowego? Przez dłuższy czas rozwiązanie problemu przerzucano w jednym lub drugim kierunku. Jednak przejrzystość rysunków z Terencjusza, które są zgodne z opisami sztuk granych w Rzymie, zdaje się wskazywać na to, że mamy tu do czynienia z klasycyzmem niezbyt różnym od klasycyzmu naszych wczesnych autorów tragikomedii. Był to klasycyzm zawierający w sobie dużo średniowiecznego sentymentu. Należy pamiętać, że owi humaniści musieli zapoznać się z przedstawieniami teatralnymi poprzez włoskie sacre rappresentazioni. O scenie greckiej aż do roku mniej więcej 1484 nie wiedzieli nic, nieuchronnie więc musieli w swoich nowych usiłowaniach przejąć wiele rysów ze sztuki średniowiecznej. Niewątpliwie konwencjonalne case, czyli domy, były jej rysem głównym, toteż widzimy w drzeworytach klasy -

W1TRUWIU8Z

Stwierdziliśmy, że do 1484 r. ludzie nie wiedzieli nic o scenie greckiej Być może, warto by rozważyć, czego się istotnie dowiedzieli, kiedy po raz pierwszy wydano Witruwiusza. Czytali mnóstwo rzeczy o proporcjach i konstrukcji greckich i rzymskich widowni, ule co się tyczy sceny i inscenizacji, wszystko niemal, co mogli tam znaleźć, sprowadza dc do poniższego ustępu;

Suw ui sceny mi ui /.ądzonu w ten sposób, że maJl drzwi środkowe ozdobione jak w królewskim pałacu, z prawej i lewej strony tą hozpttolia, u za tym miejsca przygotowane na dekoracje, które Grecy nuywająsifitixtou(, ponieważ w miejsca eto tycto ag trójkątne obracające się machiny, u każda z nich ma specjalny rodzaj przyozdobienia. Te machiny, kiedy trzeba zrobić zmianą w sztuce bądź mają zstąpić bogowie z nadym uderzeniem pioruna, aą obracane i zmieniają wygląd dekoracji z przodu. Za tymi miejscami znajdują się wysunięte ku przodowi kulisy, które dostarczają wejść na scenę; jedno jest z forum, drugie z zewnątrz miasta.

Są zaś trzy rodzaje zcenerll: jedna zwana tragiczną, druga komiczną, a trzecia satyrową. Dekoracje ich są różne i do siebie niepodobne, bo tragiczne sceny pokazuje się z kolumnami, frontonami, posągami i z innymi atrybutami królewskimi; komiczne sceny ukazują prywatne domy z oknami na sposób zwykłych pomieszkać; sceny satyrowe zaś dekoruje sią drzewami, pieczarami, górami 1 Innymi widokami wiejskimi przedstawionymi na kształt krajobrazu*.

Możemy tedy zapytać, co humanista pod koniec piętnastego wieku chwyta) najprzód u Witruwiusza? Niewątpliwie najprzód mógł uchwycić urządzenie widowni, czyli cavea, jednak, być może, nie uświadamiał sobie od razu, że teatry były konstrukcjami pod gołym niebem. Zauważył jedynie półkolisty układ siedzeń. Toteż we florenckim wydaniu Witruwiusza z 1513 r., gdzie ilustracje po raz pierwszy towarzyszą łacińskiemu tekstowi, artysta przedstawia zarówno grecki, jak i rzymski teatr jako prostokątny budynek z półkolistą widownią, na wprost której stoi zgoła fantazyjna budowla sceniczna (11. 39). Ówczesny humanista nie jest całkiem pewny, czym są valvae mediae i hospitalia. Widywał on popularno sacre rappresentazioni, kombinuje więc jedno z drugim. Jego case są szczątkami średniowiecznych mansiones. czasem wykonanych tylko za pomocą zasłon, czasem w sposób trwalszy, z oknami i drzwiami.

Jednak rekonstruującego to humanistę intrygują pewne punkty w Witruwiuszu. Najciekawsza ilustracja owych wątpliwości pojawia się w szkicu Antonia San Galio il Giovane (1485—1546) reprodukowanym w „The Mask". Zawiera on plan, widok sceny od frontu oraz legendę. Tekst rękopisu jest trudny do odczytania, lecz zdaje się brzmieć następu jąoo;