JAN PAWEŁ II PAPIEŻ KULTURY I NAUKI 24

GRZEGORZ GAŁĄZKA

„My zaczynamy dzień od czytania gazet, On od rozmowy z Bogiem" - powiedział o Papieżu jeden z zaproszonych przez niego do Castel Gandolfo naukowców

i

rozłożyła ręce i rzekła: «Cy jo wiem? Cheba za granicą)). Gdy to powiedziałem, wybuchnął śmiech i Ojciec Święty najzwyczajniej się zakrztusii. Czy kto wie, co się robi temu, kto się zakrztusi? Każdy wie. Ale czyjego Jego Świątobliwość można tak... w plecy? Patrzę ukradkiem na księdza Dziwisza. Nic. Śmieje się, jak wszyscy. 0 rety! Na szczęście melon sam jakoś przeszedł bez zewnętrznej pomocy”.

Innym razem, przy kolacji, słynny filozof Leszek Kołakowski podsuwał Papieżowi do podpisu „bullę”, która sam zredagował w pięknej łacinie kościelnej. Zawierała ona pięć potępień, z których jedno brzmiało: „Ktokolwiek twierdzi, że jest dozwolone dawać pieniądze filozofom - niech będzie wyklęty”.

Zatrwożyło to mocno księdza Tischnera, bo kasa wiedeńskiego Instytutu Nauk o Człowieku świeciła pustkami. Ale, ku uldze księdza profesora, Papież „bulli” nie podpisał.

WIARA I ROZUM

- DWA SKRZYDŁA DUCHA LUDZKIEGO zum to „dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy” - przytoczył Papież swoje stwierdzenie z „Fides et ratio”.

Jan Paweł II przypomniał postać Mikołaja Kopernika, którego wielkie odkrycie przypomina nam stale żywy spór, jaki toczy się między rozumem a wiarą. „Chociaż dla samego Kopernika jego odkrycie stało się źródłem jeszcze większego podziwu dla Stwórcy świata i potęgi rozumu ludzkiego, to dla wielu było powodem poróżnienia rozumu z wiarą” - ubolewał Papież.

Papież podkreślił znaczenie współdziałania rozumu i wiary w odkrywaniu prawdy. Stwierdził też, że miłość jest ideą przewodnią nadającą sens pracom badawczym uczonych. „Chodzi tylko o to, by człowiek pozwolił się jej narodzić i by umiał nasycić nią swoją wrażliwość, swoje myślenie w laboratorium, w sali seminaryjnej i wykładowej, a także przy warsztacie sztuk” - stwierdził w Toruniu Jan Paweł II.

KRYTYCZNY ROZUM OTWARTY NA WIARĘ

Fundamentalne dla encykliki „Fides et ratio” jest przekonanie, że istnieje obiektywna i uniwersalna prawda. Tej prawdy Papież nie pojmuje ideologicznie. Nie można jej posiąść, zawłaszczyć. Dlatego też przekonania o istnieniu jednej, obiektywnej, niezależnej od okoliczności prawdy - podkreśla Jan Paweł II - nie można nazwać brakiem tolerancji. Przeciwnie, istnienie prawdy absolutnej jest warunkiem dialogu. Dzięki niej możliwe jest porozumienie ludzi z różnych kultur i epok, ona jest wspólną płaszczyzną porozumienia.

Zdaniem arcybiskupa Józefa Życińskiego, Papież poprzez swoją encyklikę chciałby stworzyć „ruch solidarności intelektualnej” z tymi, którzy „krytycznie używają rozumu w duchu otwarcia na wiarę”.

Jan Paweł II próbuje zmobilizować środowisko intelektualistów wobec podwójnego wyzwania naszych czasów: fundamentalizmu i nihilizmu. Jest to ważne przesłanie encykliki ponieważ, jak zauważył

Stali polscy dyskutanci z Castel Gandolfo: Leszek Kołakowski, Krzysztof Michalski i Adam Michnik

Powyższe twierdzenie jest punktem wyjścia najnowszej encykliki Jana Pawła n - „Fides et Ratio” (wiara i rozum). Potwierdza tę tezę Aleksander Wolsz-czan, światowej sławy polski astronom, odkrywca pierwszego poza naszym, układu planetarnego. „Wiara i nauka w zasadzie uzupełniają się, chociaż nie zawsze jest to oczywiste” - twierdzi Wolszczan.

Do swojej encykliki nawiązał też Papież podczas spotkania z rektorami polskich uczelni 7 czerwca 1999 roku w Toruniu. Jan Paweł II zauważył, że w r oz dźwięku między rozumem i wiarą wyraża się jeden z wielkich dramatów człowieka. Przesadny racjonalizm, charakteryzujący kulturę od czasów Oświecenia, „wyrządził niepowetowane szkody nie tylko religii, ałe i kulturze”. Tymczasem wiara i ro-

24

STRONA, KSIĘGA IX